Fıkhi Açıdan Günümüz Para Mübadelesi İşlemleri –Spot ve Vadeli Forex İşlemler-. Abdullah Durmuş. İstanbul: İsam Yayınları 2014

Journal Title: UNKNOWN - Year 2019, Vol 1, Issue 1

Abstract

Sarf akdindeki peşinlik şartının günümüzdeki döviz alım-satım işlemlerine nasıl uygulanacağı güncel bir iktisadi problem olarak karşımızda durmaktadır. Döviz piyasalarında bedellerin teslim vadesine göre spot ve türev (vadeli) olmak üzere başlıca iki tür işlem gerçekleştirilmektedir. Peşin kur üzerinden gerçekleştirilenlere “spot döviz satım işlemleri” denir. Türev işlem ise forward, future, swap ve opsiyon işlemlerini kapsayan çerçeve bir kavram olup her iki bedelin vadeli olduğu, varlığı ve fiyatı başka bir varlığa bağlı olan ve genellikle bir miktar teminatın yatırıldığı alım satımları ifade etmektedir İslam hukukunda para mübadeleleri sarf akdi altında incelenmiş ve bu işlemlerde peşin ve hakiki kabzın gerekli olduğu ifade edilmiştir . Ribâ ile ilgili temel hükümlerin yer aldığı hadislerde altın, gümüş, buğday, arpa, hurma ve tuzun kendi cinsleriyle mübadele edilirken eşit ve peşin olması, farklı cinslerle değişim yapılırken ise peşin olması şart kılınmıştır. Aksi takdirde ribâ gerçekleşeceği beyan edilmiştir. Altın ve gümüşte peşin olma şartını fakihler para (semen olma) vasfıyla izah etmişlerdir. Buna dayalı olarak altın ve gümüşle ilgili görülen sarf akdi şartlarının günümüzdeki kağıt paraların mübadelesinde de gerekli olacağı kesindir. Sarf akdinde bedellerin peşin olarak el değiştirmesi ve bu akidde şart muhayyerliğinin bulunmadığı hususunda fakihler görüş birliğine varmışlardır spot döviz satım işlemi, vadeli kurun esas alınmadığı bütün döviz satım muamelelerini kapsayan ve döviz piyasalarında en yaygın şekilde kullanılan işlem çeşididir. Spot döviz piyasasının en başta gelen aktörleri bankalar ve halk arasında “döviz bürosu” olarak adlandırılan döviz ticareti yapan kurumlardır. Bankalar arası gerçekleştirilen spot döviz işlemlerinde para fiilen kabzedilmek yerine hesaba havale yoluyla transfer edilmektedir. Yurt dışındaki bankalarla gerçekleştirilen spot döviz işlemlerinde bedellerin teslimi kırk sekiz saati bulabilmektedir. Spot döviz satımları çoğunlukla malik olunan paralarla gerçekleştirilir. Fakat bazen bankalar, müşterilerine sahip olduklarından çok daha fazla miktarda döviz alıp satma limiti tanır. Buna marjlı döviz satım işlemi (marjlı forex) denir döviz forward işlemi, önceden belirlenmiş bir kur ile ve yine önceden belirlenmiş vadede bedellerin teslimini içeren döviz alım satım sözleşmesidir. Döviz future işlemi ise miktarı ve şartları işlemin gerçekleştirildiği borsa tarafından belirlenmiş olan ve her iki tarafı da bağlayıcı nitelikteki vadeli döviz alım satım sözleşmesidir. Döviz forward ve döviz future, birbirine benzeyen işlemler olmakla birlikte aralarında önemli farklılıklar vardır. Future sözleşmelerin borsalarda forward sözleşmelerin ise borsa dışında işlem görmesi, future sözleşmelerin belirli teslim tarihleri ve yerleri olmasına karşın forward sözleşmelerde teslim tarihini ve yerini tarafların ortaklaşa belirlemeleri söz konusu iki sözleşme arasındaki farklardan bazılarıdır. Döviz swap işlemi ise iki taraf arasında belirlenen tutarda dövizin başka cins bir para ile mübadele edilmesi ve belirli bir süre sonunda söz konusu paranın aynı döviz cinsiyle geri alınmasıdır. Diğer bir ifadeyle döviz swap işleminde biri spot diğeri forward olmak üzere iki döviz alım satım sözleşmesi bir arada yapılmış olmaktadır. Bu sözleşme uyarınca taraflar, öncelikle belirli bir miktar dövizi farklı bir para birimi ile spot kur üzerinden peşin olarak satar, sözleşme vadesi geldiği zaman, söz konusu dövizi, başlangıçta üzerinde mutabık kaldıkları forward kur üzerinden geri satın alırlar. Böylelikle net bir pozisyon oluşturmadan bir dövizi başka bir dövize çevirerek kur riskinden korunmuş olurlar Döviz opsiyon işlemini diğer vadeli döviz işlemlerinden (döviz forward, döviz future, döviz swap) ayıran en belirgin özellik, opsiyon işleminde alıcının belirli bir bedel ödeyerek işlemi gerçekleştirme konusunda muhayyerlik hakkı kazanmasıdır. Muasır fakihler çoğunluk itibariyle bu işleme cevaz vermezler. Zira sarf akdinde vade ve muhayyerlik caiz değildir. Diğer yandan muhayyerlik hakkı, müstakil olarak satım akdine konu olabilecek nitelikte de değildir.Döviz satım vaadleşmesinde taraflar; vadeyi, cinsi, miktarı, ve kuru belirleyerek bir döviz alım satım vaadleşmesinde bulunurlar. Vade geldiği zaman önceden mutabık kılınan şartlar çerçevesinde yükümlülükler yerine getirilir. Bu işlemde taraflardan en az birisinin vaadinden dönme hakkının bulunması şart koşulmaktadır. Buna cevaz veren fukahaya göre burada bir akidden değil vaadleşmeden söz edilebilir. Bu yüzden de sarf akdindeki vade ve muhayyerlik yasakları ihlal edilmiş olmaz. Ancak muasır fakihlerin çoğunluğu bu işleme cevaz vermez. Zira bu işlemin adı, her ne kadar vaadleşme olsa da uygulama, sarf akdi yapıldığını göstermektedir. Daha önce de ifade edildiği üzere sarf akdinde vade ve muhayyerlik caiz değildir. Karşılıklı karz işleminde ise taraflar, farklı para birimleri üzerinden birbirlerine borç verirler ve anlaşma süresi sonunda da verdikleri borcu geri alırlar. Böylelikle taraflar kur riskine girmeden ihtiyaç duydukları para biriminden istedikleri vadede borç bulma imkanı bulurlar. Muasır fakihlerin çoğunluğu faiz, cehalet, ğarar vb. mahzurlu unsurların yer almaması sebebiyle bu işleme cevaz verirler. Yazarın görüşü de bu yöndedir. Hatta bazı alimlere göre faizli işlemlerden uzaklaştırması ve tarafları kur riskinden koruması sebebiyle karşılıklı karz işlemi teşvik edilmelidir. Ancak bu işlemi; “bir akidde iki akid”, “vadeli sarf akdi” ve “menfaat sağlayan karz” olarak niteleyen kimi alimler sakıncalı bulmuşlardır.

Authors and Affiliations

Ömer Yılmaz

Keywords

Related Articles

Öz Değerlendirmenin Etkisi: Üniversite Seviyesindeki İngilizce Yazı Yazma Dersi Üzerine Bir Durum Çalışması

Bu makale üniversite İngilizce hazırlık seviyesinde yabancı dil olarak İngilizce yazı yazma derslerinde öz değerlendirmenin faydalarını saptamayı amaçlayan 7 haftalık bir durum çalışmasının bulgularını sunmaktadır. Çalış...

13. Yüzyılın Latin Ortaçağ’da Aristotelesçi Akıl Öğretisi ve Latin İbn Rüşdcülüğü Üzerine Felsefî Bir Değerlendirme

Bu makalede 13. Yüzyıl Latin Ortaçağda Aristotelesçi Akıl öğretisi İbn Rüşd esasında bir değerlendirilmeye tabii tutulmuştur. Bu çerçevede özellikle Latin İbn Rüşdcülüğü olarak bilinen felsefî akım ele alınmıştır. Filozo...

Siyasi ve Hukuki Açıdan Milli Mücadele (30 Ekim 1918-24 Temmuz 1923) Mustafa Turan, Berikan Yayınevi, 2011.

ÇALIŞMAM KİTAP TANITIM ÇALIŞMASI OLDUĞU İÇİN BU BÖLÜM BULUNMAMAKTADIR.

Ribâyı Anlamak İslam İktisadında Faiz, Ed. Abdulkader Thomas, İstanbul: İktisat Yayınları 2017

Kitap, ribâ ile ilgili çeşitli yazarlara ait yazıların bir araya getirilmesiyle oluşmuş bir seçki niteliğindedir. Zeynep Hafsa Orhan tarafından Türkçeye kazandırılmış olan kitabın orijinal adı şöyledir: “Interest in Isla...

Fıkhi Açıdan Günümüz Para Mübadelesi İşlemleri –Spot ve Vadeli Forex İşlemler-. Abdullah Durmuş. İstanbul: İsam Yayınları 2014

Sarf akdindeki peşinlik şartının günümüzdeki döviz alım-satım işlemlerine nasıl uygulanacağı güncel bir iktisadi problem olarak karşımızda durmaktadır. Döviz piyasalarında bedellerin teslim vadesine göre spot ve türev (v...

Download PDF file
  • EP ID EP46414
  • DOI -
  • Views 324
  • Downloads 0

How To Cite

Ömer Yılmaz (2019). Fıkhi Açıdan Günümüz Para Mübadelesi İşlemleri –Spot ve Vadeli Forex İşlemler-. Abdullah Durmuş. İstanbul: İsam Yayınları 2014. UNKNOWN, 1(1), -. https://europub.co.uk/articles/-A-46414