Macaristan Kuman-Kıpçaklarından Kalan Bir Sayışmaca Üzerine Dilbilimsel Açıklamalar

Journal Title: Dil ve Edebiyat Araştırmaları - Year 2018, Vol 18, Issue 18

Abstract

Bu çalışmada Macaristan’ın Büyük Kumanistan (Nagykunság) bölgesinden derlenmiş, eskicil özellikler gösteren ve kimi noktaları şimdiye kadar tam olarak anlaşılamamış Kuman-Kıpçakça bir sayışmaca ve değişkeleri üzerinde durulmaktadır. Çalışmada, Türkiye’deki sayışmacalardan da iyi bilinen “alçık, balçık sen çık!” kalıbıyla biten bu sayışmacanın ilk kısmındaki bírem, íkem, öcsém, vb. biçimlerin şimdiye kadar sanıldığı gibi birinci tekil kişi +(X)m iyelik ekli biçimler olarak değil (*bir+im, *iki+im, *üç+üm, vb.), Onogur-Bulgar Türkçesine özgü olan eskicil +(I)m sıra sayı ekli biçimler olarak anlaşılması gerektiği ileri sürülmektedir (bírem < *bir+im ‘birinci’, íkem < *ikim < *ėki+m / *ėkki+m ‘ikinci’, öcsém < *üç+im ‘üçüncü’ vb.). Bu +(I)m sıra sayı ekinin kullanıldığı sayışmacaların “alçık, balçık sen çık” kalıbıyla kombinasyonu sonucunda ortaya çıkan farklı biçimlerin kronolojik tabakaları da çalışmanın sonunda bir şema halinde gösteriliyor. Kuman-Kıpçakçası yanında, Kazakça, Tatarca, Başkurtça ve hatta Türkçe Türkçesindeki kimi tekerleme ve sayışmacalarda da görülen ve aslında Bulgar Türkçesi kökenli olan birim, ikim gibi sıra sayılarının bu dillere nasıl geçtiğini anlamak için çalışmanın sonunda Kuman-Kıpçakların tarihine ve göçlerine de kısaca değinilmektedir.

Authors and Affiliations

Hakan AYDEMİR

Keywords

Related Articles

The Qur’anic Parables and Cinema

Almighty Allah created the universe and specially man as a wonder of art. Allah is unique in creation. The shape and functioning of the universe has a complete aesthetic, and man himself is created in complete aesthetic...

Kurmaca ile Gerçeklik Arasında Bir Yazar: Ahmet Mithat Efendi

Osmanlının kendi dışındaki dünyaları tanıma girişimleri Gazavatnamelerle, yabancı diyarlara esir düşenlerin anı ve mektuplarıyla başlayıp sefaretname ve seyahatnamelerle devam eder. Ana işlevlerinden birisi de doğduğu to...

Uzun İhsan Efendi’nin Monolojik Sesi: Puslu Kıtalar Atlası

İhsan Oktay Anar’ın ilk romanı olan Puslu Kıtalar Atlası, postmodern anlatının teknikleriyle kaleme alınmış bir romandır. On yedinci yüzyıl İstanbul’unda yaşayan Uzun İhsan Efendi’yi merkeze alınarak kurgulanan eser fant...

“Sosyal Tip Problemi: Bir Gözden Geçirme”

Yazar, bireyin toplumla ilişkisinin görünen kısmı olarak tanımladığı sosyal tip konseptinin sosyoloji tarihindeki serüvenini, antropoloji ve psikoloji ile karşılaştırmalı olarak ele almakta, sosyal tipin nasıl şekillendi...

İdeoloji’den Din’e: İsmet Özel’in 70 Sonrası Şiirlerinde Anlam Arayışı

İnsanoğlunun potansiyelinde var olan en önemli özelliklerden biri içinde bulunduğu şartlar ne olursa olsun bir amaca veya bir değere sahip olmasıdır. Anlam arayışı olarak tanımlayabileceğimiz bu nitelik, insanın bizzat k...

Download PDF file
  • EP ID EP540813
  • DOI 10.30767/diledeara.472531
  • Views 309
  • Downloads 0

How To Cite

Hakan AYDEMİR (2018). Macaristan Kuman-Kıpçaklarından Kalan Bir Sayışmaca Üzerine Dilbilimsel Açıklamalar. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 18(18), 13-30. https://europub.co.uk/articles/-A-540813