A conflict for values in the origins and at the beginning of the Thirteen Years’ War
Journal Title: Zapiski Historyczne. Poświęcone Historii Pomorza i Krajów Bałtyckich - Year 2016, Vol 81, Issue 4
Abstract
W przededniu wojny trzynastoletniej naprzeciwko siebie stanęły dwie koncepcje ładu krajowego: zakonna i stanowa. Ścierały się one ze sobą od dłuższego czasu, aż w końcu stały się nie do pogodzenia. Zakon, jeśli chodzi o zasadę, stał na gruncie priorytetu prawa bożego, z zasady niezmiennego, wiecznego. Jego poddani, skonfederowani w Związku Pruskim, powoływali się na to, co przysługuje poddanemu z racji otrzymanych przywilejów, prawa pozytywnego, pojmowanego jako gwarancja zachowania sprawiedliwości pomiędzy ludźmi. Podstawą sporu o wartości stało się pojęcie ius i pochodne od niego: iustitia i iustum, zaprowadzające ład w stosunkach między ludźmi, regulujące to, co przysługiwało człowiekowi w relacjach z innymi ludźmi. Jako duchowny pan kraju stał na stanowisku Zakon, że iustitia opiera się na autorytecie prawa kanonicznego i cesarskiego, następnie władzy krajowej wyposażonej w przyrodzone prerogatywy (znany jest cytat opinii brata zakonnego wobec poddanych: „my jesteśmy waszym prawem”). Krzyżacy i ich poplecznicy twierdzili, że związkowcy występują przeciw słusznym prawom Zakonu i Kościoła, że chociaż na mocy iustitia poddani są zobowiązani do posłuszeństwa i lojalności, to jako ludzie o określonym, wysokim statusie postępują buntowniczo, tym samym niegodnie. Związkowcy powoływali się na przywileje, należące do prawa krajowego. Na nich opierali poczucie swej godności (ehrbar Leute) i subiektywne rozumienie sprawiedliwości. Postawy tej nie można zrozumieć bez uwzględnienia jej kulturowego kontekstu. Według związkowców, na mocy ogólnego wyobrażenia o prawie i sprawiedliwości, przywódcy zakonni i prałaci mieli być związani powinnością zachowania sprawiedliwości człowieka względem drugiego człowieka, oddania tego, co mu się należy. Dlatego w argumentacji związkowej pojęcie sprawiedliwości odnosi się do praw ludzi, którzy są poddanymi władzy zakonnej, ale wyposażonymi w prawne gwarancje. Ius i iustitia miały być fundamentem z jednej strony ładu krajowego (zapewnienie dobra powszechnego, w szczególności pokoju i sprawiedliwych sądów), z drugiej zaś – gwarancją czci i honoru poddanych. To założenie w znacznej mierze określało faktyczne stosunki poddanych z władztwem zakonnym już w okresie wcześniejszym. Jednakże w połowie XV w. przedstawiciele Zakonu i Związku Pruskiego zradykalizowali swe pozycje. Krzyżacy dążyli do umocnienia swoich władczych prerogatyw w kraju. W argumentacji związkowców, zasługującej zresztą na uwzględnienie przez historyka jej antropologicznych aspektów, Zakon pogwałcił prawa mieszkańców Prus, a przez swoje zarzuty wobec nich zniesławił ich i zakwestionował publicznie, na szerokim forum ich poczucie godności, honoru i prawowierności.
Authors and Affiliations
Stefan Kwiatkowski
Keywords
Related Articles
- EP ID EP190636
- DOI 10.15762/ZH.2016.46
- Views 51
- Downloads 0
Twórczość literacka księdza Stanisława Kujota
Rev. Stanisław Kujot (1845-1914), the father of the Polish Pomeranian historiography, the author of many publications concerning the history of Eastern Pomerania and the distinguished president of the Scientific Society...
Działacze Niemieckiego Związku Piłki Nożnej wobec dyktatury nazistowskiej w historiografii Republiki Federalnej Niemiec lat 1980–2010
The revelations of the historiography concerning sport in the period of the Weimar Republic should be considered one of the most essential phenomena in the area of historical science in the Federal Republic of Germany du...
Kamila Churska-Wołoszczak, Referendum ludowe i wybory do Sejmu Ustawodawczego w województwie pomorskim (1946–1947), Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział w Gdańsku, Bydgoszcz–Gdańsk 2014
Recenzja publikacji: Kamila Churska-Wołoszczak, Referendum ludowe i wybory do Sejmu Ustawodawczego w województwie pomorskim (1946–1947), Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu....
Małgorzata Kamecka, „Do cudzych krajów”. Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej
Recenzja publikacji: Małgorzata Kamecka, „Do cudzych krajów”. Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2012, ss. 311, ISBN 978-83-7431-349-0.
„Rzeczy gdańskie” w domach mieszczan warszawskich w drugiej połowie XVIII wieku
As proven by research on Polish craft and material culture, Gdansk has for a long time been considered as a destination for both imported luxurious goods and products made in local craftsmen’s workshops. The Gdansk marke...