Alternatywa czy taktyka? Separatyzmy na pograniczach środkowoeuropejskich po I wojnie światowej
Journal Title: Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy - Year 2018, Vol 18, Issue
Abstract
Upadek wielkich imperiów środkowoeuropejskich po I wojnie światowej otworzył drogę dla realizacji postulatu samostanowienia wielu narodów, czego rezultatem było tworzenie się państw narodowych. Jednak na ich terytoriach, zwłaszcza na pograniczach, znajdowały się liczne skupiska Niemców i Węgrów, które teraz straciły swój uprzywilejowany status. Były jednak także grupy etniczne nieidentyfikujące się z ruchami narodowymi, zachowujące rezerwę wobec nowych państw narodowych. W wielu krajach Niemcy zostali zepchnięci na pozycje mniejszości narodowych. Stąd zaczęli tworzyć plany wydzielenia specjalnych obszarów swoich wpływów np. Sudetenland czy Deutschböhmen. Interesującym problemem jest również skala atrakcyjności takich programów dla innych społeczności z tych obszarów, także dla tych, które etnicznie ale nie tożsamościowo przynależały do nowych narodów państwowych. Historycy powołują się w tym przypadku bardzo często na przykład ruchu Józefa Kożdonia na Śląsku Cieszyńskim. Podobnymi przykładami był separatyzm słowacki, problem Rusi Podkarpackiej, Besarabii, problem Łemków w Karpatach zachodnich i problem Górnego i Cieszyńskiego Śląska. Powstaje więc pytanie – czy plany separatystów miały na celu jedynie taktyczne przeczekanie okresu powojennego chaosu, albo czy były realnym wyborem „trzeciej drogi” – alternatywą dla budowy nowego państwa? Podobne pytanie można postawić przy kwestii popierania przez państwa narodowe ruchów separatystycznych narodowości niepaństwowych na własnych pograniczach lub własnych rodaków w państw sąsiednich w celu osłabienia ich związków z narodami macierzystymi albo dla osłabienia ich relacji z narodem państwowym. Generalnie można powiedzieć, że w wielu przypadkach separatyzm narodowościowy i terytorialny po I wojnie światowej na pograniczach Europy środkowej pełnił taktyczną rolę instrumentu politycznego przeciwko trudnym czasom oraz dla wzajemnego osłabiania się przez państwa ze sobą sąsiadujące.
Authors and Affiliations
Krzysztof Nowak
Keywords
Related Articles
- EP ID EP430237
- DOI -
- Views 161
- Downloads 0
Alternatywa czy taktyka? Separatyzmy na pograniczach środkowoeuropejskich po I wojnie światowej
Upadek wielkich imperiów środkowoeuropejskich po I wojnie światowej otworzył drogę dla realizacji postulatu samostanowienia wielu narodów, czego rezultatem było tworzenie się państw narodowych. Jednak na ich terytoriach,...
Koloniści niemieccy na Mazowszu u progu niepodległości II Rzeczypospolitej
W momencie wybuchu I wojny światowej w Królestwie Polskim mieszkało około 750 tys. niemieckich kolonistów, którzy nie ulegli procesowi akulturyzacji. W trakcie działań wojennych na obszarze ziem polskich władze rosyjskie...
Odzyskanie niepodległości Polski a budowa systemu oświatowego na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej (1918–1922)
W publikacji przedstawiono początki funkcjonowania szkolnictwa na ziemiach litewsko-białoruskich od wkroczenia na nie wojsk polskich w końcu roku 1918 i utworzenia struktur oświatowych przy Zarządzie Cywilnym Ziem Wschod...
Dylematy polsko-litewskiego patrioty przed odzyskaniem niepodległości. Nad lekturą „Dzienników” Michała Romera z lat 1913–1915
Michał Romer (1880–1945), czołowa postać wśród polityków na znajdujących się od końca XVIII wieku ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, nazywany słusznie Polakiem i Litwinem, był świadkiem zarówno pierwszej, j...
Repatriacja obywateli ZSRR z Wielkopolski w latach 1950–1952
Przedmiotem artykułu jest sytuacja osób narodowości wchodzących w skład Związku Radzieckiego na początku lat 50., czyli po zakończeniu największej fali ruchów przesiedleńczo-migracyjnych. Praca omawia moment definitywnej...