Garwascy herbu Grzymała w XV–XVII wieku Przyczynek do dziejów i genealogii rodu
Journal Title: Przegląd Nauk Historycznych - Year 2015, Vol 0, Issue 2
Abstract
Celem podjętych studiów było uzupełnienie genealogii rodziny Garwaskich w XV, XVI i XVII wieku oraz przedstawienie dokonań najwybitniejszych przedstawicieli rodziny. Rodzina Garwaskich herbu Grzymała, to stara rodzina z Mazowsza, której genealogia sięga XIII i XIV wieku. XV-wieczni przodkowie późniejszych Garwaskich pochodzili z Miszewa i dlatego nazywani byli Miszewskimi. Ich przodkiem Mikołaj, kasztelan wyszogrodzki, który swój urząd otrzymał od księcia Wańki w 1319 r. W służbie książąt mazowieckich pozostawali również Filip z Miszewa (zm. 1442), podczaszy płocki i jego jedyny syn, Jan kasztelan wiski (zm. 1471). Po śmierci tego ostatniego rodzina musiała podzielić swoje dziedzictwo na trzy części i tymczasowo utraciła poprzednie znaczenie. Żaden z synów kasztelana nie był urzędnikiem. Jeden z jego wnuków, Jan Miszewski z Garwarza, zwany także Janem Garwaskim z Miszewa (zm. 1540), zdołał odbudować pozycję rodziny, odziedziczywszy posiadłości ziemskie po ojcu i stryjach, którzy zmarli bezdzietnie. Był stolnikiem wyszogrodzkim i cześnikiem płockim. Jan Garwaski ożenił się z Zofią Dzierzgowską, siostrą prymasa Mikołaja Dzierzgowskiego (zm. 1559). To małżeństwo było jednym z najważniejszych wydarzeń w historii rodziny Garwaskich. Ich synowie, Paweł (zm. 1560) i Hieronim (zm. 1583), mogli liczyć na opiekę i wsparcie potężnego wuja. Pierwszy był kasztelanem sierpskim, drugi kanclerzem gnieźnieńskim, który wszedł w posiadanie 8 różnych prałatur. Paweł Garwaski zapewne uzyskałby wyższą pozycję w senacie, ale zmarł przedwcześnie. Być może jego brat mógłby zostać biskupem, gdyby tylko arcybiskup Dzierzgowski żył dłużej. Paweł Garwaski ożenił się z Elżbietą Kucieńską, córką Stanisława, wojewody rawskiego (zm. 1542 r.). Ich dzieci odziedziczyły po bezdzietnej śmierci wszystkich synów Stanisława trzecią część Kutna z przyległościami. Synowie Pawła i Elżbiety z Kutna, Stanisław, Paweł i Jerzy wynieśli rodzinę Garwaskich do największego znaczenia. Panowanie króla Zygmunta III Wazy było najlepszym okresen dla tej rodziny. Zarówno Stanisław (zm. 1613), jak i Paweł (zm. 1618) Garwascy byli kasztelanami płockimi. Ich najmłodszy brat Jerzy (zm. 1615/16) starostą gostynińskim. Kiedy zmarł Stanisław, kasztelan płocki, rodzina Garwaskich posiadała dobra ziemskie położone w województwie płockim, mazowieckim, rawskim, łęczyckim i w ziemi dobrzyńskiej, obejmujące jedno miasto, jedną część miasta, jedno wójtostwo, 19 wsi całych i dwie części wsi. Użytkowali także dwie dość zamożne królewszczyzny, starostwo gostynińskie (zamek, miasto i 5 wsi) oraz starostwo wyszogrodzkie (zamek, miasto i 7 wiosek). Jerzy Garwaski nie był jednak w stanie przekazać starostwa gostynińskiego jednemu ze swoich synów, a Paweł został zmuszony do sprzedaży Wyszogrodu rodzinie Karnkowskich. Po śmierci Pawła w 1618 r. rodzina Garwaskich utraciła status rodziny senatorskiej. Obaj synowie Pawła zmarli bezdzietnie, a ich majątki przeszły w ręce ich wuja, kasztelana płockiego Walentego Zielińskiego. Trzech z sześciu synów Jerzego wybrał karierę duchowną. Stanisław (zm. 1635) był dziekanem płockim i kanonikiem krakowskim, Jan (zm. 1633), był kustoszem łowickim i kanonikiem płockim, a Mikołaj (zm. po 1634) wstąpił do zakonu jezuitów. Paweł (zm. p. 1654) był podczaszym gostynińskim, Piotr (zm. p. 1660) został dworzaninem królewskim i starostą rzeczyckim, a Zygmunt (zm. p. 1652) nie pełnił żadnych urzędów. Piotr był najbogatszym z braci. Pod koniec życia miał połowę miasta Kutno, 7 wsi i dwie części wsi. Dobra te odziedziczyli jego synowie: Krzysztof (zm. po 1699) i Ludwik (zm. p. 1689). Gdy Ludwik zmarł bezdzietnie, Krzysztof odziedziczył całą fortunę swojego ojca. Był ostatnim potomkiem rodziny, którego można nazwać przedstawicielem zamożnej szlachty. Jednak utracił ten status w 1698 r., kiedy sprzedał dobra kutnowskie. Syn Zygmunta Garwaskiego, Franciszek Jan (zm. po 1698) sprzedał rodzinne majątki na pograniczu ziemi łęczyckiej i ziemi gostynińskiej i przeniósł się do województwa mazowieckiego. Warto również zauważyć, że do końca XVII w. męscy przedstawiciele rodziny Garwaskich brali żony ze znanych i zamożnych rodzin senatorskich. Paweł (zm. 1618) ożenił się z Dorotą Zielińską, córką Grzegorza, wojewody płockiego. Jego brat Jerzy (zm. 1615/16) poślubił Agnieszkę Szczawińską, a później Annę Tarnowską, córkę Stanisława, kasztelana sochaczewskiego. Jeden z synów Pawła, Jan (zm. 1624) ożenił się z Izabelą Karnkowską, córką Jana Stanisława, wojewody płockiego. Jeśli chodzi o synów Jerzego: Paweł poślubił Annę Krasińską, córkę Franciszka, kasztelana ciechanowskiego; Piotr ożenił się z Agnieszką Słupską, a później z Katarzyną Sienieńską, córką Zbigniewa, kasztelana lubelskiego; Zygmunt ożenił się z Ewą Kucieńską, córką Jerzego, starosty kruszwickiego. Katarzyna z Walewskich, córka Zygmunta, podkomorzego łęczyckiego była żoną Krzysztofa, jedynego syna Piotra i Katarzyny Sienieńskiej. Synowie Jerzego Garwaskiego, starosty gostynińskiego byli spowinowaceni z tak znanymi i wpływowymi rodzinami, jak Krasińscy, Kretkowscy, Sierakowscy, Sienieńscy, Lanckorońscy, Walewscy, Konarscy, Plichtowie i Leszczyńscy. Tak więc przez prawie cały wiek XVII rodzina Garwaskich była zaliczana do elity politycznej i finansowej Wielkopolski. Ich sytuacja majątkowa uległa jednak znacznemu pogorszeniu, gdy w 1698 r. sprzedali oni dobra kutnowskie. Wówczas rodzina Garwaskich ostatecznie straciła swoją pozycję i znaczenie.
Authors and Affiliations
Zbigniew Anusik
Keywords
Related Articles
- EP ID EP325999
- DOI 10.18778/1644-857X.14.02.02
- Views 37
- Downloads 0
Anna Kozłowska-Ryś, Krzysztof Drozdowski, Świat odosobniony. Bydgoska służba penitencjarna w latach 1920–1939, Wydawnictwo Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Wydziału Filologiczno-Historycznego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego Filia w Piotrkowie Trybunalskim, Poznań–Bydgoszcz–Piotrków Trybunalski 2017, pp. 264.
The subject of the review is the scientific monograph by Anna Kozłowska-Ryś and Krzysztof Drozdowski published by the Institute of History and International Relations at the Faculty of Language Studies and History of the...
„Wiekowy spór” – Boliwia a dostęp do morza
Artykuł omawia istniejący od prawie 140 lat konflikt chilijsko-boliwijski odnośnie do odzyskania dostępu do terenu morskiego przez Boliwię, utraconego w 1884 r. w wyniku tzw. wojny o saletrę. Mimo że surowiec ten nie jes...
Między faktami a panegiryzmem. Śladami młodzieńczych lat i peregrynacji Hieronima, Jana i Stanisława Łaskich
Zainteresowanie badawcze rodziną Łaskich herbu Korab przyniosło szereg interesujących prac oraz wielokrotnie więcej postulatów i pytań badawczych. Powstałe na przełomie XIX i XX w. opracowania wymagają dziś aktualizacji...
Mieczysław Broniatowski – meandry kariery „dąbrowszczaka” w PRL
Tworzony na ziemiach polskich od 1944 r. komunistyczny aparat państwowy potrzebował licznych zastępów pracowników. Jednym z jego "źródeł byli uczestnicy, którzy wzięli udział w hiszpańskiej wojnie domowej w latach 1936-1...
Uposażenie parafii Małogoszcz w świetle sumariusza z 1792 roku
Prezentowana edycja źródłowa zawiera wykaz nadań poczynionych na rzecz kościoła parafialnego w Małogoszczu, sporządzony przez magistrat tego miasta w dniu 15 lutego 1792 r. z polecenia władz państwowych. Dokument ten zna...