HANEFÎ MEZHEBİNDE SAHÂBE KAVLİNİN HÜCCET DEĞERİ

Apply

HANEFÎ MEZHEBİNDE SAHÂBE KAVLİNİN HÜCCET DEĞERİ

Journal Title: Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi - Year 2017, Vol 16, Issue 32

Abstract

Erken döneme ait muhtelif furû’ kaynaklarında sahâbî kavli konusunda Ebû Hanîfe’ye (ö. 150/767)isnat edilen bazı rivayetler mevcut olmakla birlikte Serahsî (ö. 483/1090) hariç ilk dönem Hanefîusulcüler eserlerinde bunlara yer vermemiştir. Yalnızca Serahsî mezkûr rivayetlerden bir tanesiniel-Usûl adlı eserinde rivayet etmiştir. Diğerlerinin bu konuda Ebü’l-Hasen el-Kerhî’nin (ö. 340/952)etkisinde kaldıkları anlaşılmaktadır. Zira Kerhî, sahâbe icmâʻı dışında Ebû Hanîfe’den bu konudasağlam yollarla bir sözün gelmediğini söylemiştir. Bu sebeple ilk dönem Hanefî usûlcüler bu rivayetlerdendaha ziyade tümevarım yöntemiyle Ebû Hanîfe’nin fıkhî çözümlemelerini inceleyerek bukonudaki görüşünü tespit etme yöntemini tercih etmişlerdir. Neticede onun sahâbe icmâʻı yanındaakıl ile kavranamayacak konularda muhalifi bilinmeyen sahâbe kavliyle amel etme konusundatatbikatının birleştiği; akıl ile kavranabilecek konulardaki sahâbî kavliyle amel etme hususunda isetatbikatının farklı olduğu sonucuna varmışlardır. Bundan dolayı mütekaddimûn ve müteahhirûnHanefî usûlcüler sahâbe icmâʻı yanında akıl ile kavranamayacak meselelerde muhâlifi bilinmeyensahâbî kavlinin tâbiûn ve onlardan sonra gelen müçtehitler için hüccet teşkil edeceği konusundagörüş birliği etmişlerdir. Buna mukabil akıl ve re’y ile kavranabilecek konularda sahâbe kavlininhüccet teşkil edip etmeyeceği konusunda görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Bu konuda Ebû Saîdel-Berdaî (ö. 317/930) ile talebesi Ebü’l-Hasen el-Kerhî’nin temsil ettiği iki görüş ortaya çıkmıştır.Ebû Saîd el-Berdaî akılla kavranamayacak konularda olduğu gibi akılla kavranabilecek konulardada sahâbe kavliyle amel etmenin vacip olduğu görüşünü benimsemiştir. Berdaî’den sonra gelenHanefî usûlcülerin çoğunluğu da bu görüşü benimsemişlerdir.Ebü’l-Hasen el-Kerhî ise hocası Berdaî’nin aksine akıl ve re’y ile kavranabilecek konulardakisahâbî kavliyle amel etmenin câiz olmadığı görüşünü benimsemiştir. Ancak Debûsî (ö. 430/1039)ve İbnü’l-Hümam (ö. 861/1457) dışında Kerhî’nin bu görüşüne meyleden usûlcüye neredeyserastlanmamaktadır.

Authors and Affiliations

RECEP ÇETİNTAŞ

Keywords

EP ID EP471728
DOI 10.14395/hititilahiyat.379006
Views 64
Downloads 0