HIZIR-İLYAS KABULÜ BAĞLAMINDA ANADOLU’DA KUTSAL MEKÂN ALGISININ YENİDEN İNŞASI SORUNU -ELVAN ÇELEBİ ZÂVİYESİ ÖRNEĞİ-
Journal Title: Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi - Year 2017, Vol 16, Issue 32
Abstract
Bu çalışma, özelde Elvan Çelebi zâviyesinin, genelde ise ortaçağ İslâm dünyasında devamlısurette değişen sınır bölgelerindeki kutsal alanların dönüştürülmesinde Hızır-İlyas kabulününrolünü incelemektedir. Daha çok müsteşriklere ait farklı görüşler incelendiğinde bu zâviyeningeçmişi hakkında Hıristiyanlık etkisine bağlı olarak diyalektik bir köken iddiasını öngören üçtemel teorinin geliştirilmiş olduğu görülmektedir. İlk teorinin sahibi Hasluck’un ilgisi özellikle çiftekutsallık (Doppelheiligtum) olgusu olarak bilinen ve Hıristiyan ve Müslüman kutsal mekânlarıarasındaki özdeşliğe dayanmaktadır. İkinci teori Wolper tarafından ortaya atılmış olup, ElvanÇelebi Zâviyesi’nin mevkiinin varsayılan Hıristiyan geçmişine atıfta bulunmak üzere yapıda spoliaadı verilen devşirme antik inşaat malzemesinin kasıtlı kullanıldığı tezine dayanmaktadır. Herhalükârda her iki teori St. Theodore ve St. George gibi Hıristiyan azizler ile Anadolu tasavvuftarihinde yer bulan Hızır-İlyas kabulü arasında bir bağlantı kurma temeline dayanmaktadır. Onaltıncı yüzyılda Ogier Ghislain de Busbecq (ö. 1591) ve Hans Dernschwam (ö. 1568) tarafındanortaya konulan üçüncü teori ise mimari değerlendirmeleri aşarak keşişler ve dervişler arasındakianalojiyi öne çıkarmaktadır. Bu husus konuyu sadece mimarinin değil, değerler manzumesibakımından tasavvuf tarihi ve İslâm düşüncesinin bir problemine dönüştürmektedir. Bu çerçevedemakale, Elvan Çelebi Zâviyesi’nin inşasındaki muhtemel stratejinin mahiyetini ve bu husustaMenâkıbü’l-Kudsiyye fî Menâsibi’l-Ünsiyye adlı eserin fonksiyonunu sorgulamaktadır. ÇalışmadaHıristiyanlık etkisi tezine aykırı olarak zâviyenin konumu ile ilgili İslâmî dinamiklerin de roloynamış olabileceği hususu incelenmek suretiyle stratejik bir metin olarak Menâkıb’ın yapısalolarak tahliline yer verilmekte ayrıca döneme ait toplumsal şartlar incelenmektedir.
Authors and Affiliations
GÜLDANE GÜNDÜZÖZ
Keywords
Related Articles
- EP ID EP471726
- DOI 10.14395/hititilahiyat.378990
- Views 63
- Downloads 0
Sufîlerce Kendini Dönüştürme Eğitimi Olarak Uygulanan Zikir Ritüelinin Bilişsel Psikoloji Açısından Analizi
Özet: Bu araştırmada bilişsel psikoloji bulguları ışığında sufilerce uygulanan zikir ritüeli incelenmiştir. Zikir ve bilişsel yetiler arasında karşılıklı bir ilişki bulunmaktadır. Zikir ritüelinin başlangıcından sonuna k...
MU’TEZİLE’NİN DUA ANLAYIŞI
Dua, Allah ile insan arasındaki iletişim araçlarından biridir. Zira bu iletişim Allah’tan insana doğruolursa vahiy, insandan Allah’a doğru olursa duadır. Allah, insandan dua etmesini istemekte, insanda bu isteğe fıtrî bi...
DİN KAVRAMINA ELEŞTİREL YAKLAŞIM: WILFRED CANTWELL SMITH ÖRNEĞİ
Bu çalışmada Wilfred Cantwell Smith’in din kavramına yönelik eleştirileri ve oluşturduğu yeni kavramsalçerçeve incelenmektedir. O, tarihi seyir içerisinde din kavramının anlamında değişikliklermeydana geldiği ve bu değiş...
İbnü’l-Cezerî’nin Mukaddime’sinin Mehmet Emin Tokâdî’ye ait Manzum Tercümesi ve Değerlendirilmesi
Bu çalışmada; asırlarca Osmanlı medreselerinde ezberletilerek okutulan İbnü’l-Cezerî’ye ait Mukaddime isimli manzum 109 beyitlik kısa tecvid çalışmasının üzerine Mehmed Emin Tokâdî tarafından yapılan tercüme, diğer nüsha...
Cerh-Ta'dîl Bağlamında İmam Şafiî'ye Yöneltilen İthamlar
İlk dönemlerde hadislerin sıhhati konusu, cerh-ta’dîl kriterleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Kaynaklarda hadis rivayeti bağlamında İmam Şafiî’ye yönelik bazı ithamlar bulunmaktadır. Yahya b. Main (ö. 233/848) onun...