Kierunek i poziom wykształcenia oraz aktywność zawodowa osób z niepełnosprawnością1
Journal Title: Niepełnosprawność - zagadnienia, problemy, rozwiązania - Year 2012, Vol 0, Issue 3
Abstract
Wyniki badań oraz dane statystyczne wskazują, że w Polsce wskaźniki wykształcenia oraz aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych są znacznie niższe niż w innych krajach europejskich. System kształcenia osób niepełnosprawnych nie jest dostosowany do potrzeb kształcenia w kierunkach, na które jest zapotrzebowanie, lecz w tych, w których jest podaż nauczycieli. Wobec powyższego kwalifikacje zawodowe i umiejętności społeczne nie przystają do rzeczywistych potrzeb niepełnosprawnych. W związku z tym Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) zlecił badania kierunku oraz poziomu wykształcenia osób niepełnosprawnych w kontekście ich aktywności zawodowej. Badania wykonał ośrodek badań PENTOR. Projekt badawczy został oparty na interaktywnym modelu wyjaśniającym przyczyny aktywności i bierności zawodowej osób niepełnosprawnych, który wyodrębnia trzy krytyczne obszary, warunkujące aktywność zawodową (Umieć, Chcieć, Móc), wśród których wykształcenie formalne oraz kompetencje osobiste zajmują bardzo ważną pozycję. Jako główny cel badania projektu PFRON przyjęto dostarczenie szczegółowej wiedzy na temat zależności pomiędzy poziomem i kierunkiem wykształcenia a aktywnością zawodową osób niepełnosprawnych. Badanie było realizowane od maja do września 2009 roku. Na proces badawczy składały się cztery moduły realizacyjne: Ogląd sytuacji, Moduł eksploracyjny, Moduł kwantyfikujący oraz Moduł weryfikujący. Zastosowano następujące narzędzia badawcze: Desk Research (moduł Oglądu sytuacji), indywidualne wywiady pogłębione z osobami niepełnosprawnymi (N=55) oraz z przedstawicielami ekspertów (N=30) (Moduł eksploracyjny), dwa niezależne badania ilościowe – metodą wywiadu osobistego z kwestionariuszem PAPI: wywiady z ekspertami (N=200) i wywiady z osobami niepełnosprawnymi (N=2521) (Moduł kwantyfikujący), statystyczną weryfikację opracowanych modeli wyjaśniających zależności między aktywnością zawodową, wykształceniem i innymi zmiennymi, a także ostateczną weryfikację rekomendacji i wskazówek w zakresie pożądanych kierunków oddziaływania polityki społecznej w obszarze aktywizacji zawodowej (Moduł weryfikujący). Według danych z badań aktywności ekonomicznej ludności BAEL (z 2009 r.) niemal 40% niepełnosprawnych posiadało wykształcenie gimnazjalne. Natomiast odsetek posiadaczy dyplomu ukończenia studiów wyższych jest niemal trzykrotnie niższy w grupie osób niepełnosprawnych (6%) niż wśród Polaków ogółem (16%), a odsetek osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem rośnie dużo wolniej niż w grupie osób zdrowych. Brak wykształcenia dotyczy głównie osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności (61% ma wykształcenie gimnazjalne i niższe). Odsetek osób bez wykształcenia w grupie niepełnosprawności w stopniu lekkim i umiarkowanym jest również wysoki (ponad 40%). Pozytywnym sygnałem jest natomiast powolne zacieranie się różnic w wykształceniu osób zdrowych i niepełnosprawnych na poziomie średnim. W 1988 roku wykształcenie średnie posiadało zaledwie 15% osób niepełnosprawnych w stosunku do blisko 25% osób zdrowych. Z danych (2009 r.) wynika, że ponad 25% grupy osób niepełnosprawnych legitymuje się średnim wykształceniem. Wskaźnik zatrudnienia (2009 r.) wskazuje, że niepełnosprawni z wyższym wykształceniem byli prawie dwukrotnie częściej zatrudniani (27%) niż niepełnosprawni z wykształceniem średnim ogólnokształcącym (14,1%). Osoby niepełnosprawne, w szczególności bierne zawodowo, niezmiernie rzadko korzystają z form kształcenia ustawicznego. Wyniki badań ilościowych pokazują, iż 94% biernych i 84% aktywnych zawodowo niepełnosprawnych nie uczestniczyło w ciągu ostatnich trzech lat w żadnych szkoleniach związanych z aktywnością na rynku pracy. Ogrom zjawiska bierności zawodowej osób niepełnosprawnych staje się szczególnie widoczny w kontekście danych dotyczących aktywności zawodowej osób sprawnych. Odsetek biernych zawodowo jest w populacji osób niepełnosprawnych niemal dwukrotnie wyższy niż w całej populacji osób w wieku produkcyjnym (u 85% badanych bierność ma charakter trwały). Stosunkowo często pracujące osoby niepełnosprawne, w porównaniu z osobami sprawnymi, wykonują pracę, która postrzegana jest jako mało nobilitująca społecznie oraz prawie dwukrotnie gorzej opłacana. Oczekiwaną i pożądaną rolę wykształcenia i kwalifikacji ograniczają liczne bariery, przede wszystkim o charakterze zewnętrznym (systemowym), ale również o charakterze wewnętrznym (jednostkowym). Wyniki zrealizowanych badań wskazują na bardzo mały wpływ poziomu, profilu i typu kształcenia na gotowość osób niepełnosprawnych do podejmowania pracy oraz na ich obecny status na rynku pracy. Analizy wykazały, iż poziom wykształcenia nie wspiera gotowości do podejmowania pracy. Warunkiem koniecznym, zwiększającym związek wykształcenia z aktywnością zawodową, jest odpowiedni program nauczania kształtujący postawy, kompetencje, predyspozycje i kwalifikacje wiążące się z aktywnością zawodową.
Authors and Affiliations
Renata Śleboda
Keywords
Related Articles
- EP ID EP73446
- DOI -
- Views 121
- Downloads 0
Samowiedza osób z niepełnosprawnością w okresie wczesnej dorosłości
Samowiedza to jeden z ważnych czynników regulujących relacje międzyludzkie. Stanowi efekt zainteresowania własną osobą, wynikającego nie z egoizmu, lecz poszukiwania i odkrywania samego siebie, określania własnego miejsc...
Potraumatyczny wzrost i deprecjacja w kontekście nabycia trwałej niepełnosprawności ruchowej
Artykuł podejmuje problematykę wzrostu potraumatycznego i deprecjacji u osób z traumatycznie nabytą niepełnosprawnością ruchową. Celem prezentowanych badań było ustalenie natężenia wzrostu potraumatycznego i deprecjacji...
Interview with Jarosław Duda, Secretary of State in the Ministry of Labour and Social Policy and Government Plenipotentiary of Disabled People
Interview with Jarosław Duda, Secretary of State in the Ministry of Labour and Social Policy and Government Plenipotentiary of Disabled People
The values of blind teenagers in social and linguistic aspects
This article discusses the relationships between vision disturbances and the hierarchy of values in blind teenagers, analysing the matter from a social and linguistic perspective. The purpose of this article is to provid...
Styl życia młodzieży z chorobą przewlekłą na przykładzie cukrzycy I typu
Młodzież to dynamiczna zbiorowość społeczna, która dąży do odrębności i niezależności. Style życia, dotąd rozpatrywane w kontekście nauk społecznych, najczęściej zaś w aspekcie kulturowym, mogą stanowić interesujący – z...