Krucyfiks na Drzewie Życia z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Toruniu – nowe spojrzenie
Journal Title: Sztuka i Kultura - Year 2013, Vol 1, Issue
Abstract
Niniejszy artykuł powstał w oparciu o pracę magisterską, dotyczącą jednego z najbardziej znanych dzieł gotyckich w Polsce – krucyfiksu na Drzewie Życia z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Toruniu. Rzeźba pojawiała się na kartach syntez, podręczników, wielu szczegółowych opracowań naukowych. Było wiele prób wniesienia nowych ustaleń do stanu badań, prezentowano różne opinie dotyczące datowania i odnoszące się do genezy stylistycznej, mimo tego warto na to wyjątkowej klasy dzieło spojrzeć po raz kolejny świeżym okiem. W artykule opublikowano cytaty z banderol proroków oraz ich źródła w Wulgacie wraz z tłumaczeniem księdza Jakuba Wujka. Omówiono źródła Drzewa Życia sięgając po teksty św. Bonawentury oraz po wcześniejsze realizacje artystyczne ikonografii bonawenturiańskiej. Pragnąc przybliżyć czytelnikowi bogactwo nagromadzonych motywów artystycznych i subtelność formy tego mistycznego krucyfiksu przedstawiono wybór cytatów dominikańskich mistyków nadreńskich w kategoriach wyglądu Ukrzyżowanego, jego odbioru, kontemplacji, compassio przez zgromadzonych pod nim wiernych, łączenia wrażeń piękna, cierpienia i natury, tudzież pomocniczej roli obrazów w czternastowiecznej duchowości pasyjnej. Poddając analizie dwa inwentarze nowożytne oraz dokumenty odpustowe z czasów średniowiecza, a także plany kościoła św. Mikołaja z około połowy XVIII wieku, spróbowano na nowo ustalić ich odniesienie do Drzewa Życia, ich wpływ na datację i lokalizację dzieła w konwencie dominikańskim. Opierając się na dotychczasowej literaturze i porównując krucyfiks z innymi zachowanymi dziełami określono zabytek toruński jako późny, jeszcze bardziej złagodzony przykład typu strasbursko-westfalskiego. To ustalenie stanowi punkt wyjścia do próby nakreślenia genezy stylistycznej poprzez zwrócenie uwagi na szereg analogii do krucyfiksu z Lassnitz, pochodzącego zapewne z kolegiaty benedyktyńskiej w Sankt Lambrecht w Styrii. Inny przykład serii styryjskich Ukrzyżowań Mistycznych – krucyfiks z Friesach wykazuje analogie w zakresie malarskiej stylistyki meandrycznych fałd zwisów perizonium. Dzieło z Lassnitz łączy z toruńskim szereg elementów artystycznych i sposób ich przestrzennego rozdysponowania w kompozycji rzeźby, zwłaszcza w partii nóg, perizonium i klatki piersiowej. Można odnaleźć w nim cechy, które były wyznacznikami stylu toruńskiego dzieła dla Karla Heinza Clasena już w 1939 roku. Część omawianych motywów artystycznych w innych analizowanych dziełach sztuki wskazuje na ich ogólną przynależność do stylistyki ówczesnych czasów, głównie w odniesieniu do motywu perizonium. Niemniej analogie, tworzące pewien ewolucyjny ciąg sięgający korzeniami sztuki Giotta i malowideł czeskich, wskazują na malarskie inspiracje w sposobie drapowania fałd perizonium toruńskiego dzieła. Dotychczasową datację dzieła ze względu na wczesne analogie można więc nieco cofnąć, do czasów po 1360 roku.
Authors and Affiliations
Przemysław Waszak
Keywords
Related Articles
- EP ID EP255729
- DOI 10.12775/SZiK.2013.001
- Views 81
- Downloads 0
Warszawski pałac Badeniego
The non-existent Badeni palace, situated on today’s Krasiński Square, was regarded as one of the most imposing residences of 19th century Warsaw. The structure, which may be counted among the best works of architect Andr...
Paradygmat stylu: rzeźba francuska w Warszawie 1935 roku
Narracja Paradygmatu stylu koncentruje się na pojęciach tradycji narodowej i tożsamości narodowej pojmowanych jako intelektualne konstrukty, które w Europie lat trzydziestych XX wieku miały służyć pozaartystycznym celom,...
Alien city. Miasto w procesie
Fenomen miasta od wieków fascynuje nie tylko architektów i urbanistów, lecz także filozofów, socjologów, antropologów i artystów, którzy dostrzegają w jego transformacjach odzwierciedlenie zmian zachodzących w ludzkiej k...
Malowidła artysty gdańskiego Johanna Kriega w Pelplinie
The paper deals with an artist active in the Baltic city (c. 1590-1643/47) about whom relatively little is known both with regard to his biography and oeuvre. While correcting some data related to the first topic, namely...
Buczacka figura św. Jana Nepomucena autorstwa Jana Jerzego Pinsla
Jan Jerzy Pinsel played a very important role in the cultural life of mid-18th century Buczacz and other towns of Crown Podolia as well as of the nearby city of Lwów (Lviv) in that period, and fairly numerous and varied...