Məhəmməd Tağı Sidqi ədəbi irsində termin yaradıcılığı problemi
Journal Title: Scientific Research - Year 2024, Vol 4, Issue 8
Abstract
Xülasə Azərbaycan maarifçiliyinin fədakar nümayəndələrindən olan Məhəmməd Tağı Sidqi Naxçıvanda yeni üsullu məktəb hərəkatında öncüllərdən olmaqla bərabər, yaradıcılığında dilçiliklə bağlı bir çox ciddi məsələlərə aydınlıq gətirməyə çalışmışdır. Bu gün M.T.Sidqi yaradıcılığında rast gəlinən bəzi leksik vahidlər sanki ümumişlək sözlər təsiri bağışlayır. Müşahidələr deməyə əsas verir ki, şair istər milli, istərsə də ərəb və fars mənşəli sözlərə termin statusu verərkən həm sözlərin dildəki işləklik dərəcəsini, həm leksik mənasını, həm cəmiyyətin yeni dünyaya inteqrasiyasını, həm də zamanın şərtlərini eyni dərəcədə nəzərə almışdır. Daha doğrusu, görkəmli ziyalı hələlik təfəkkürlərdə elmsizliyin hökm sürdüyü zaman və məkan daxilində ayrı-ayrı bilik sahələri ilə bağlı anlayışları əksəriyyət müasirlərinin başa düşəcəyi dildə qələmə alaraq insanları maarifçilik hərəkatı ətrafında birləşməyə müvəffəq olmuşdur. Eyni səbəbdəndir ki, bəzən M.T.Sidqinin əsərlərində hansı sözün ümumişlək, hansı sözün termin olduğunu müəyyənləşdirmək xüsusi diqqət tələb edir. XIX əsrin sonları və XX əsrin əvvəllərində yaşayıb-yaratmış tərəqqipərvər ziyalıların, o cümlədən M.T.Sidqinin əsərlərində məktəbdarlıqla bağlı pedaqoji terminlərin bir qədər geniş yer tutduğunu görürük. Ümumiyyətlə, M.T.Sidqi yaradıcılığı deməyə imkan verir ki, XIX əsrin II yarısında maarifçilik hərəkatının nəticəsi olaraq Azərbaycan ədəbi dilində terminləşməyə meyil xeyli güclənmişdir. M.T.Sidqi yaradıcılığında ümumişlək sözlərin terminləşməsini izləyərkən məlum olur ki, bəzi məqamlarda mənanın xüsusiləşməsi baxımından proses hələ də davam etməkdədir. Qeyd-şərtsiz, Azərbaycan adlı bir məmləkətdə “ziyalıların ana dilinin ədəbi, ictimai-siyasi, ideoloji mövqeyi uğrunda illər boyun apardıqları məqsədyönlü mübarizə”də mücadilənin önündə dayanan aydınlardan biri də Məməmməd Tağı Sidqi olmuşdur. Nəzəri fikirlər ədəbi faktlarla əsaslandırılmışdır.
Authors and Affiliations
Günay Ələkbərova Naxçıvan Dövlət Universiteti doktorant
Keywords
Related Articles
- EP ID EP743937
- DOI 10.36719/2789-6919/36/20-26
- Views 10
- Downloads 0
Əli Səmədovun uşaq nağıllarının mətn informasiyası
Xülasə Azərbaycan uşaq nəsrinin inkişafında Əli Səmədovun ayrıca yeri vardır. Ümumiyyətlə, iyirminci əsrin 60-cı illəri ədəbi-nəzəri fikirdə xüsusi mərhələ olaraq səciyyələnir. Bunun isə əsaslı səbəbləri vardır və tək...
Qərbi Azərbaycana qayıdış
Xülasə Qərbi Azərbaycan torpaqlarında hər daş, hər qaya sanki: “Mən qədim oğuz eli, türk yurduyam”- deyir. Yerin altından da, yerin üstündən də türk izləri çıxır. Yerin üstündəkiləri saxtalaşdıran ermənilər yerin altı...
Naxçıvan musiqi folklorunun özünəməxsus cəhətləri
Xülasə Naxçıvan – yaşı min illərlə ölçülən çoxəsrlik tarixə, zəngin maddi və mənəvi mədəniyyətə, bəşər tarixinin ilk dövrlərinə və sonrakı yüzilliklərə aid özünəməxsus arxeoloji və etnoqrafik abidələrə malik olan qədi...
Trichoderma cinsinə aid göbələk növlərinin antoqonist xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsi
Xülasə Aparılan tədqiqatlardan aydın olmuşdur ki, Trichoderma cinsinə aid göbələklərin bioloji aktivliyi torpaq tipindən, hidrotermiki rejimdən və həmin biotopa xas olan mikobiotanın tərkibindən asılıdır və konkret şə...
Məhəmməd Tağı Sidqi ədəbi irsində termin yaradıcılığı problemi
Xülasə Azərbaycan maarifçiliyinin fədakar nümayəndələrindən olan Məhəmməd Tağı Sidqi Naxçıvanda yeni üsullu məktəb hərəkatında öncüllərdən olmaqla bərabər, yaradıcılığında dilçiliklə bağlı bir çox ciddi məsələlərə ayd...