Metotreksat – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego1

Apply

Metotreksat – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego1

Journal Title: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy - Year 2015, Vol 31, Issue 1

Abstract

Metotreksat (MTX) jest strukturalnym analo-giem kwasu foliowego. Związek jest w tempe-raturze pokojowej ciałem stałym występującym w formie jasnożółtopomarańczowego krysta-licznego proszku o lekkim zapachu, charakte-rystycznym dla związków aromatycznych. Me-totreksat jest stosowany jako lek cytostatycz-ny podawany w infuzjach lub doustnie, należą-cy do antagonistów kwasu foliowego. O zawodowym narażeniu na cytostatyki można mówić na dwóch etapach ich zastosowania, tj. podczas procesów wytwarzania chemioterape-tyków oraz podczas ich stosowania w codzien-nej praktyce leczniczej oddziałów szpitalnych, przede wszystkim tych, na których leczeni są pacjenci chorujący na choroby nowotworowe. W Polsce metotreksat nie jest produkowany i obecnie brak jest danych o liczbie osób narażo-nych na jego działanie w placówkach służby zdrowia, ponieważ nie zostały ustalone warto-ści najwyższych dopuszczalnych stężeń tej sub-stancji w środowisku pracy. W NIOSH w 2004 r. oszacowano, że liczba osób narażonych zawo-dowo w USA na cytostatyki i inne leki niebez-pieczne przekracza 5 mln.Główne skutki działania metotreksatu po po-daniu: dożołądkowym, domięśniowym lub dożylnym, obejmują: zahamowanie czynności szpiku kostnego, działanie hepatotoksyczne oraz zaburzenia płodności. W warunkach nara-żenia inhalacyjnego metotreksat może podraż-niać oczy i błony śluzowe nosa. Substancja zo-stała zaklasyfikowana jako drażniąca na skórę i oczy kategorii 2. Kontakt ze skórą uznano za najważniejszy czynnik ryzyka dla personelu medycznego narażonego na cytostatyki. Naj-częściej zgłaszane objawy skórne dotyczyły kontaktu z rozlanym roztworem zawierającym metotreksat lub wysypanym z opakowania produktem, w czasie jego usuwania oraz kon-taktu z ekskrementami pacjentów poddawa-nych chemioterapii. U pracowników, zatrudnionych w zakładzie produkującym metotreksat, związek powodo-wał uszkodzenia genetyczne kwasu dezoksy-rybonukleinowego (DNA) w testach: mikroją-drowym, kometowym i mutacji genowych hprt. Uszkodzenia chromosomów stwierdzono w szpiku kostnym pacjentów leczonych metotrek-satem. Genotoksyczność wywoływaną przez metotreksat potwierdzono na podstawie wyni-ków badań na zwierzętach. Na podstawie dostępnych danych w Międzyna-rodowej Agencji ds. Badań nad Rakiem (IARC) stwierdzono, że brak jest dowodów na działa-nie rakotwórcze metotreksatu u ludzi i zwierząt (grupa 3.). W grupie chorych leczonych meto-treksatem nie uzyskano jednoznacznych dowo-dów potwierdzających zwiększone ryzyko no-wotworów. Metotreksat nie wykazywał działa-nia rakotwórczego w przewlekłych badaniach na zwierzętach po podaniu: dożołądkowym, do-otrzewnowym oraz dożylnym.Zaproponowano przyjęcie wartości NDS dla frakcji wdychalnej metotreksatu na poziomie 0,001 mg/m3. Ustalenie wartości dopuszczalnej w środowisku pracy dla metotreksatu nałoży na pracodawców obowiązek monitorowania stężenia tego cytostatyku w środowisku pracy i pozwoli na ocenę rzeczywistego narażenia per-sonelu medycznego na tę substancję. Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilo-wego (NDSCh) i wartości dopuszczalnego stę-żenia w materiale biologicznym (DSB) meto-treksatu. Należy zastosować także oznakowanie „skóra”, ponieważ wchłanianie substancji przez skórę może być podobnie istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową, a także oznakowanie literami „Ft” – substancja działa-jąca szkodliwie na płód.

Authors and Affiliations

Małgorzat Kupczewska-Dobecka

Keywords

metotreksat cytostatyki narażenie zawodowe Methotrexate antineoplastics drugs occupational exposure

EP ID EP81576
DOI -
Views 174
Downloads 0