Miasta i miasteczka o nowożytnych formach na Dolnym Śląsku
Journal Title: Architectus - Year 2016, Vol 20, Issue 2
Abstract
W artykule przedstawiono i porównano rozwiązania planów miast nowożytnych lokowanych na Dolnym Śląsku po wojnie trzydziestoletniej. Pokazano nieliczne rozwiązania urbanistyczne o formach renesansowych i barokowych. Celem było wyszukanie inspiracji i wzorów oraz wskazanie prawdopodobnych naśladownictw, a także ocena wartości projektów urbanistycznych i ich znaczenia dla utrwalania lub zmian wykorzystywanych koncepcji. Po wojnie trzydziestoletniej obszar Dolnego Śląska miał zorganizowaną i stosunkowo kompletną sieć osadniczą. Jednym z nielicznych powodów zakładania miast była rozwijająca się dziedzina gospodarki – wydobycie rud metali. Drugim były względy prestiżowe. I to w tym wypadku odpowiedni dobór form przestrzennych miał dużo większe znaczenie. Wśród miast górniczych powstały dwa o wyraźnie renesansowym rozplanowaniu – Bolesławów (1581) i Złotniki Lubańskie (1677). Te miasteczka prezentują się typowo dla regionu (Saksonii, Czech, zwłaszcza rejonu Sudetów) i należą do późniejszych realizacji (choć w całej Europie stosowanych jeszcze w XVII, a nawet XVIII w.). Ze względu na swój niewielki rozmiar, podobnie jak inne miasta górnicze regionu, składają się tylko z obszernego rynku z czterema ulicami i otaczających go pierzei zabudowy. W okresie baroku powstały nieliczne nowe miasta zakładane przez dworzan austriackich i nową szlachtę w celu nobilitacji. Najważniejsze inicjatywy urbanistyczne związane są z działalnością członków rodziny książęcej Wirtembergów, którzy urządzając swe nowe rezydencje, dbali o fundację lub rozwój sąsiedniego miasta. Z inicjatywy pierwszego z książąt, Sylwiusza Nimroda, założono Dobroszyce (1663). Eleonora Charlotta, wdowa po Sylwiuszu II Fryderyku, przyczyniła się zaś do powstania barokowej enklawy miejskiej w Twardogórze (ok. 1685). Innym przykładem miasta o układzie barokowym stał się Brzeg Dolny Dyhrnów (1662). Oprócz rozwiązań zachowawczych renesansowych w genezie stosowanych w większości przypadków przy zakładaniu miast górniczych i rzemieślniczych powstały też na Dolnym Śląsku w 2. połowie XVII w. bardzo nowatorskie założenia urbanistyczne. Z zestawień ujawnia się, że projekty zastosowane przy zakładaniu północnośląskich barokowych miast należały do nurtu awangardowego. Powstawały równocześnie lub nawet wcześniej od wielu analogicznych fundacji z sąsiednich terenów.
Authors and Affiliations
Bogna Ludwig
Keywords
Related Articles
- EP ID EP164760
- DOI 10.5277/arc160204
- Views 73
- Downloads 0
Okna maswerkowe na Śląsku z XV do połowy XVI w.
W artykule przedstawiono śląskie maswerki, które zachowały się w 10 kościołach wzniesionych od początku XV w. do około połowy XVI w. oraz w kaplicach kościołów wcześniej ukończonych. Pod względem kompozycji można je podz...
Cellarium from the 13th century in the enclosure of the former Cistercian Abbey in Trzebnica
The article presents the results of the architectural and archaeological research which was conducted in 2015 in the basement with a fragment of the enclosure cellarium of the former Cistercian Abbey in Trzebnica. After...
Profesor Janusz Leon Dobesz – naukowiec i satyryk
Choć Profesor Janusz Leon Dobesz urodził się w Krakowie, swoją naukową karierą związał się z Wrocławiem. W swoich tekstach zajmował się architekturą XIX- i XX-wieczną, w szczególności architekturą władzy w okresie III Rz...
Współczesna architektura sakralna na tle ponowoczesnych tendencji kulturowych
W artykule poruszono zagadnienie roli architektury i sztuki sakralnej w dziele tworzenia kultury oraz problem zależności, związków i wzajemnego oddziaływania znamiennych dla danego czasu tendencji kulturowych i kierunków...
Badania in situjakości cieplnej obudowy budynków – czy mogą być pomocne dla dewelopera
W artykule opisane zostały bezinwazyjne metody badań budynków in situ: badania termowizyjne, testy szczelności budynków oraz badania komfortu cieplnego wewnątrz pomieszczeń. Przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych pr...