O TRZECH BIBLIOTEKACH ORDYNACKICH W WARSZAWIE W 60. ROCZNICĘ ICH ZNISZCZENIA

Apply

O TRZECH BIBLIOTEKACH ORDYNACKICH W WARSZAWIE W 60. ROCZNICĘ ICH ZNISZCZENIA

Journal Title: Muzealnictwo - Year 2004, Vol 2004, Issue 45

Abstract

W ostatniej fazie Powstania Warszawskiego i tuż po jego zakończeniu, we wrześniu i październiku 1944 r. przestały istnieć trzy warszawskie biblioteki fundacyjne i zgromadzone w nich bezcennej wartości dla kultury polskiej zbiory. Wszystkie trzy ordynackie rezydencje rodowe Krasińskich, Przezdzieckich i Zamoyskich posiadały w XIX i pocz. XX w. charakter fundacyjnych, prywatnych siedzib - muzeów - bibliotek, kierowanych przez swych właścicieli - przedstawicieli znaczących rodów arystokratycznych i zatrudnionych przez nich specjalistów bibliotekarzy i kustoszów. Wszystkie odegrały niezwykle istotną kulturotwórczą rolę w okresie zaborów a między I i II wojną światową rozwinęły się w znaczące placówki naukowo-kulturalne. Najstarsza z nich, Biblioteka Ordynacji Zamojskiej, której twórcą był Stanisław Kostka hrabia Zamoyski, mieszcząca się w Pałacu Błękitnym na ul. Senatorskiej, w okresie międzywojennym gromadziła 70 000 dzieł w 97 000 tomów, przeszło 2000 rękopisów, 624 dyplomy pergaminowe, kilkanaście tysięcy autografów, zbiór rycin, numizmatów oraz 315 map i atlasów. Inny z warszawskich ordynackich zbiorów biblioteczno-muzealnych należał do Przezdzieckich. W pałacu przy ul. Foksal mieścił się: cenny i poważny księgozbiór liczący 60 000 tomów i 500 rękopisów, bogate archiwum zawierające m.in. 800 dokumentów pergaminowych i papierowych, jak również zasobny zbiór kartograficzny złożony z 350 map, atlasów i planów. Zbiory artystyczne liczyły 10 000 eksponatów, m.in. zawierały kolekcję rycin i rysunków, galerię malarstwa dawnego malarzy polskich i obcych, cenny zbiór miniatur, oraz wyroby sztuki zdobniczej: tkaniny, porcelany, fajanse, szkła, przedmioty złotnicze, brązy, tabakierki, militaria etc. Biblioteka i Muzeum Ordynacji Krasińskich mieszczące się początkowo pałacu gen. Wincentego Krasińskiego na Krakowskim Przedmieściu 5, w początkach minionego stulecia, dzięki odwadze i wizjonerstwu ostatniego ordynata Edwarda Krasińskiego przeniesione zostało do specjalnie wybudowanego budynku biblioteczno- muzealnego przy ul. Okólnik 9. W 1927 r. zbiorów liczyły 77 000 dzieł w dwustu kilkudziesięciu tysiącach tomów, 700 dyplomów, 7 000 rękopisów, ok. 8 000 rycin i rysunków wreszcie 2500 map i atlasów. Muzeum ordynackie szczyciło się liczącą ok. 900 obiektów wyborną zbrojownią, zasobną w płótna obcych i polskich malarzy galerią licząca ok. 350 dzieł, zbiorkiem kilku cennych rzeźb, wreszcie bogatym w różnego rodzaju wyroby rzemiosła artystycznego skarbcem. Kres istnienia wszystkich trzech, tak wspaniale rozwijających się i zasłużonych, fundacyjnych instytucji naukowo kulturalnych położyła druga wojna światowa - w Powstaniu Warszawskim zbombardowano i spalono resztki tych zbiorów, które ocalały z pożogi we wrześniu 1939 r. W swym pierwotnym kształcie nie istnieje dziś żadna z nich. I choć już po wojnie odbudowano budynki, w których niegdyś funkcjonowały, na próżno szukać w odrestaurowanych murach skarbów narodowej kultury, w które tak były zasobne.Przykład Bibliotek i złączonych z nimi zbiorów artystycznych Ordynacji Krasińskich, Przezdzieckich i Zamojskiej w Warszawie posłużyć może do zobrazowania potencjału, jaki aż do czasu II wojny światowej posiadały w Polsce zbiory prywatne gromadzone w ośrodkach kultury i nauki, wyrosłych i działających pod hasłem „Amor Patrie nostra Lex”.

Authors and Affiliations

Konrad Ajewski

EP ID EP61684
DOI -
Views 79
Downloads 0