Przeobrażenia wyżynnego stoku zmywowego na przykładzie Wyżyny Lubelskiej (południowo-wschodnia Polska)

Abstract

Przedmiotem badań były przeobrażenia i zmiany kierunkowe stoków zbudowanych z czwartorzędowych osadów pylastych i piaszczysto-pylastych. Stoki te, odziedziczone po morfogenezie plejstoceńskiej, są współcześnie modelowane przede wszystkim przez procesy zmywu powierzchniowego i erozji gleb. Badania na rozwojem tego typu stoków były prowadzone w latach 1995–2000 na Wyżynie Lubelskiej (sensu lato) w różnych typach krajobrazu. Badania obejmowały analizę funkcjonowania systemów stokowych podczas gwałtownych spływów propluwialnych oraz polową analizę profili glebowych w wybranych zlewniach epizodycznych (ryc. 1). W badanym okresie zanotowano na Wyżynie Lubelskiej dużą liczbę obfitych opadów (ryc. 2) oraz 12 gwałtownych ulew (tab. 2), które wywołały intensywny spływ powierzchniowy oraz lokalne wezbrania i powodzie w dnach małych dolin rzecznych. W zlewniach epizodycznych zarejestrowano zaś rozwój efemerycznych form rzeźby terenu (nanorelief). Podczas tego typu zdarzeń w analizowanych zlewniach przemieszczane były w bardzo krótkim czasie duże ilości materiału stokowego (od 225 m3 do 5000 m3), a wskaźnik erozji jednostkowej wynosił od 49 do 1640 m3·km-2 (tab. 3). Natężenie erozji wynosiło średnio 0,1–0,2 mm/epizod i było porównywalne do średniej rocznej erozji w małych zlewniach użytkowanych rolniczo. Lokalnie natężenie erozji było znacznie wyższe (10–12 cm/epizod), głównie w obrębie wąwozów drogowych (tab. 4). Podczas gwałtownych ulew erodowane były głównie wklęsłe i zbieżne stoki i zbocza dolin nieckowatych. U podnóża stoków i w dnach dolin walnych większość wyerodowanego materiału była deponowana w postaci stożków i pokryw deluwialnych. W wyjątkowych sytuacjach dochodziło do rozcinania i rozczłonkowywania stoków. Powstałe zaś efemeryczne formy rzeźby stokowej były szybko niwelowane głównie przez zabiegi agrotechniczne. Intensywne spływy związane z gwałtownymi ulewami prowadzą więc do obniżania i spłaszczania stoku, a w konsekwencji do łagodzenia rzeźby. W krótkiej skali czasu dominuje planacja stoków, której towarzyszy niekiedy mikropedymentacja i cofanie stoków, a wyjątkowo tylko dochodzi do rozwoju (mikro)wąwozów. Przeprowadzone badania wykazały stosunkowo dużą stabilność systemów stokowych w krótkiej skali czasu nawet w warunkach dużej presji rolniczej

Authors and Affiliations

Grzegorz Janicki

Keywords

Related Articles

Warunki rozwoju turystyki w Eggenburgu

Lower Austria is a federated state, internally very diverse in terms of tourist attraction and suitability for various forms of tourism. Through various activities, it strives to achieve success on the tourist market, ch...

Regiony turystyczne a regiony polityczne. Polityka regionalizacji

Tourist regions are subjects of scientific studies, useful in the description of tourist space and tools of effective destination management as well. Artificial by nature they are intentionally created on the basis of ar...

Download PDF file
  • EP ID EP165699
  • DOI 10.17951/b.2014.69.1.31
  • Views 47
  • Downloads 0

How To Cite

Grzegorz Janicki (2014). Przeobrażenia wyżynnego stoku zmywowego na przykładzie Wyżyny Lubelskiej (południowo-wschodnia Polska). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio B - Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 0(1), 31-48. https://europub.co.uk/articles/-A-165699