Przeobrażenia wyżynnego stoku zmywowego na przykładzie Wyżyny Lubelskiej (południowo-wschodnia Polska)
Journal Title: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio B - Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia - Year 2014, Vol 0, Issue 1
Abstract
Przedmiotem badań były przeobrażenia i zmiany kierunkowe stoków zbudowanych z czwartorzędowych osadów pylastych i piaszczysto-pylastych. Stoki te, odziedziczone po morfogenezie plejstoceńskiej, są współcześnie modelowane przede wszystkim przez procesy zmywu powierzchniowego i erozji gleb. Badania na rozwojem tego typu stoków były prowadzone w latach 1995–2000 na Wyżynie Lubelskiej (sensu lato) w różnych typach krajobrazu. Badania obejmowały analizę funkcjonowania systemów stokowych podczas gwałtownych spływów propluwialnych oraz polową analizę profili glebowych w wybranych zlewniach epizodycznych (ryc. 1). W badanym okresie zanotowano na Wyżynie Lubelskiej dużą liczbę obfitych opadów (ryc. 2) oraz 12 gwałtownych ulew (tab. 2), które wywołały intensywny spływ powierzchniowy oraz lokalne wezbrania i powodzie w dnach małych dolin rzecznych. W zlewniach epizodycznych zarejestrowano zaś rozwój efemerycznych form rzeźby terenu (nanorelief). Podczas tego typu zdarzeń w analizowanych zlewniach przemieszczane były w bardzo krótkim czasie duże ilości materiału stokowego (od 225 m3 do 5000 m3), a wskaźnik erozji jednostkowej wynosił od 49 do 1640 m3·km-2 (tab. 3). Natężenie erozji wynosiło średnio 0,1–0,2 mm/epizod i było porównywalne do średniej rocznej erozji w małych zlewniach użytkowanych rolniczo. Lokalnie natężenie erozji było znacznie wyższe (10–12 cm/epizod), głównie w obrębie wąwozów drogowych (tab. 4). Podczas gwałtownych ulew erodowane były głównie wklęsłe i zbieżne stoki i zbocza dolin nieckowatych. U podnóża stoków i w dnach dolin walnych większość wyerodowanego materiału była deponowana w postaci stożków i pokryw deluwialnych. W wyjątkowych sytuacjach dochodziło do rozcinania i rozczłonkowywania stoków. Powstałe zaś efemeryczne formy rzeźby stokowej były szybko niwelowane głównie przez zabiegi agrotechniczne. Intensywne spływy związane z gwałtownymi ulewami prowadzą więc do obniżania i spłaszczania stoku, a w konsekwencji do łagodzenia rzeźby. W krótkiej skali czasu dominuje planacja stoków, której towarzyszy niekiedy mikropedymentacja i cofanie stoków, a wyjątkowo tylko dochodzi do rozwoju (mikro)wąwozów. Przeprowadzone badania wykazały stosunkowo dużą stabilność systemów stokowych w krótkiej skali czasu nawet w warunkach dużej presji rolniczej
Authors and Affiliations
Grzegorz Janicki
Keywords
Related Articles
- EP ID EP165699
- DOI 10.17951/b.2014.69.1.31
- Views 49
- Downloads 0
Konsekwencje przekształcania elementów krajobrazu w atrakcje turystyczne
Stały, dynamiczny rozwój turystyki powoduje poszukiwanie coraz to nowych miejsc i obiektów, które mogą stać się atrakcyjne dla turystów. Duże możliwości stwarza wykorzystanie krajobrazu i jego elementów, ale kreowanie at...
Demand for communal and social dwellings in Poland – spatial analysis
W pracy przedstawiono autorską metodę określania zapotrzebowania na mieszkania komunalne i socjalne. Zweryfikowano hipotezę, że sprzedaż mieszkań komunalnych nie zmieniła ich przestrzennej struktury i przestrzennego zróż...
Mikrofosylia pozapyłkowe w torfach Polesia Lubelskiego i ich wartość wskaźnikowa
This article is the first approach analyzing the non-pollen palynomorphs types (NPP) occurring in palynological samples from the peats profiles of the Lublin Polesie region, which are substantial bioindicators of paleohy...
Problemy rozwoju lokalnego Starej Kalinowszczyzny (Lublin)
W pracy przedstawiono uwarunkowania rozwoju lokalnego oraz ocenę obecnej sytuacji społeczno-ekonomicznej i funkcjonalno-przestrzennej historycznej części dzielnicy Kalinowszczyzna w Lublinie, nazywanej potocznie Starą Ka...
Turystyka dzieci i młodzieży w Roztoczańskim Parku Narodowym jako element edukacji szkolnej
Article presents educational offer in Roztocze National Park. It includes purposes of education from range of objects: nature, geography and biology. Results of research indicate that educational activity not only deepen...