PRZESTRZENNE ASPEKTY NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNYCH: SPRAWIEDLIWOŚĆ PRZESTRZENNA A ZRÓŻNICOWANIE DOBROSTANU LOKALNEGO – EWALUACJA WPŁYWU ŚRODKÓW ROZWOJOWYCH
Journal Title: Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne / Academic Journal of Sociology - Year 2016, Vol 15, Issue 2
Abstract
Sformułowany skrótowo w tytule problem odzwierciedla ważność łącznego ujmowania dwóch wymiarów, nierówności i przestrzeni – tradycyjnie dyskutowanych w literaturze socjologicznej w sposób od siebie niezależny – w analizie zróżnicowań stopnia rozwoju jednostek terytorialnych na najniższym poziomie ich administracyjno-statystycznej granulacji, tzn. gmin (stanowiących tutaj operacyjną aproksymację społeczności lokalnej). Nierówności przestrzenne, ich opis i badanie wpływu miejsca oraz geograficznych relacji bliskości/dystansu stały się przedmiotem rosnącego zainteresowania badawczego z powodów merytorycznych i metodologicznych, szczególnie wyraźnie od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Przegląd analiz wyjaśniających nierówności przestrzenne w różnych krajach prowadzi do jednoznacznych wskazań na jakość otoczenia miejsca zamieszkania, infrastrukturę i położenie geograficzne (w tym odległość od centrów metropolitalnych i transportowych) jako na główny czynnik zróżnicowania między nimi, co niektórzy autorzy, nazywają też „drugą naturą geografii”. Dlatego programy polityki spójności terytorialno-społecznej Unii Europejskiej (UE) – z jej naczelnym postulatem konwergencji – mającym na celu podnoszenie poziomu słabiej rozwiniętych jednostek terytorialnych, tzw. β-konwergencja, oraz wyrównywanie poziomów, czyli zmniejszanie nierówności pomiędzy jednostkami terytorialnymi, tzw. σ-konwergencja – stały się też szczególnie istotnym obiektem ewaluacyjnie zorientowanych analiz. Pytanie o to, czy określona (choćby implicite) strategia leżała u podstaw geograficznej alokacji środków rozwojowych składających się na łączne subwencje otrzymywane przez gminy (w tym środki z funduszy strukturalnych i społecznych UE), stanowiło punkt wyjścia dla prezentowanych w niniejszym opracowaniu analiz nierówności przestrzennej. Przyjmuje się w nim zarazem określoną wizję relacji pomiędzy wzrostem/rozwojem a nierównościami jako – po pierwsze, zgodną z normatywnym wzorem alokacji według zasad sprawiedliwości przestrzennej (alokacja proporcjonalna do zapotrzebowania na rozwój wyrażonego poziomem wielowymiarowej deprywacji lokalnej gminy); po drugie, generalnie zgodną z oczekiwaniami sugerowanymi przez dyskutowaną w literaturze hipotezę Williamsona – głoszącą podobny do określonej dla całej gospodarki wzór zmiany nierówności wraz z rosnącym poziomem rozwoju (według odwróconego U), pod nazwą krzywej Kuznetsa – na poziomie lokalnym/gmin. Empiryczna weryfikacja implikacji tej hipotezy w lokalnym kontekście dla postulatu konwergencji prowadzi w konkluzji prezentowanych w opracowaniu analiz (z wykorzystaniem metod ekonometrycznych) do sformułowania paradoksu konwergencji regresywnej: osiąganie σ-konwergencji, czyli redukcja nierówności wśród jednostek/gmin znajdujących się na niższych poziomach rozwoju lokalnego zachodzi wprawdzie w sposób wyraźny, ale dokonuje się to na drodze „równania w dół”. Czyli kosztem niepowodzenia z punktu widzenia β-konwergencji, postulującej dorównywanie do jednostek/gmin sytuowanych lepiej. Identyfikacja tego paradoksu była możliwa tylko dzięki kontekstualizacji problemu poprzez prowadzenie analiz na poziomie gmin (najniższym poziomie administracyjnego podziału kraju). Mimo to współbrzmi on dla przypadku Polski m.in. z wnioskami opracowań Banku Światowego (2009) wskazującymi, że – szczególnie w toku pierwszej fazy dystrybucji środków rozwojowych z UE – przeciętnie większe środki trafiały do subregionów (grup powiatów) bardziej rozwiniętych (które też były lepiej przygotowane do ich absorpcji).
Authors and Affiliations
Włodzimierz Okrasa
Keywords
Related Articles
- EP ID EP200535
- DOI -
- Views 46
- Downloads 0
FAMILY WITH AN ELDERLY AND DEPENDENT PERSON IN THE FACE OF SOCIO-DEMOGRAPHIC CHANGES IN POLAND
Changes in the family structure, arising from the transformations of matrimonial and reproductive behaviours, including a decrease in the number of births below simple replacement of generations, the prolongation of the...
EDUKACJA RELIGIJNA W KONTEKŚCIE PRZEMIAN RELIGIJNOŚCI. DWIE PERSPEKTYWY BADAWCZE
Podjęte w niniejszym artykule zagadnienie jest samo w sobie niezwykle szerokie, dotyczy bowiem z jednej strony edukacji religijnej, a z drugiej przemian religijności. W związku z tym ujęcie styku tych dwóch obszarów bada...
ANALIZA UWARUNKOWAŃ SPOŁECZNO-KULTUROWYCH WPŁYWAJĄCYCH NA SYTUACJĘ ROMSKIEGO UCZNIA W POLSKIM SYSTEMIE EDUKACJI
W systemie wartości Romów wymiar edukacji zajmuje podrzędne miejsce. Dlatego Romowie pośród innych grup etnicznych zamieszkujących Polskę stanowią społeczność o najniższym poziomie wykształcenia. Wśród członków tej grupy...
Filip Springer, Księga zachwytów, Wydawnictwo Książkowe Agora SA, Warszawa 2016, ss. 456.
Księga zachwytów Filipa Springera to przystępny przewodnik po dobrej polskiej architekturze powstałej po 1945 roku. Zachwyty dotyczą architektury, którą cechuje prostota, umiar, harmonia, elegancja, stonowany kolor, na p...
TRANSNARODOWA SIEĆ CZY ARCHIPELAG? WSPÓLNOTY WĘGIERSKIE A REPRODUKCJA KULTURY NARODOWEJ
W artykule podjęto temat podtrzymywania i przekazywania kultury narodowej w różnorodnych kontekstach, np. emigracyjnym i dotyczącym mniejszości narodowych. Na przykładzie węgierskich wspólnot żyjących poza granicami Węgi...