TÜRKMƏNŞƏLİ TOPONİMLƏRİN ÜMUMTÜRK AREALLARI
Journal Title: Scientific Research - Year 2024, Vol 4, Issue 1
Abstract
Xülasə Məqalədə Danzik, Baydar və Çullu//Çul//Çol oykonimlərinin leksik-semantik, etimoloji izahı araşdırılmışdır. Danzik kəndi qədim oğuz yurdu olmuşdur. Görkəmli alim İ.Həbibbəyli Danzik sözünün etimologiyasını izah edərkən bu sözün “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında işlənmiş “dansux” sözündən olub, “erkən dan çıxan yer” mənasında işləndiyini bildirmişdir. Həmin kəndin adı XX əsrin 60-cı illərindən sonra yeniləşdirilərək etimoloji mənasına uyğun şəkildə Tanyeri adlandırılmışdır. İ.Həbibbəyli bir başqa əsərində isə dansux sözünün “dan sökülən yer” mənasında işləndiyini, yerləşdiyi coğrafi mövqeyə uyğun Arpaçayın sahilində uca dağların üzərində qərar tutmuş Danzik kəndində dan yerinin erkən söküldüyünü, günəşin tez doğulduğundan bəhs etmişdir. A.İmanlı isə Danzik toponimini etnotoponim hesab edərək I komponent olan “dan”-ı qədim türk tayfalarından biri olan tonlarla bağlamışdır. Müəllif qıpçaqların tərkibində Azərbaycan gəlmiş tonların bir çox toponimlərdə öz adlarını əbədiləşdirdiklərini qeyd etmişdir. Əslində, Danzik kəndi elə bir coğrafi mövqedə yerləşmişdir ki, şərq və qərb tərəfdən cənuba doğru uzanan dağ silsiləsi ilə əhatə edildiyindən kəndə günəş dağla səmanın kəsişmə nöqtəsindən qəflətən çıxır, fikrimizcə Danzik “dan yeri sökülən yer” anlamını bildirmişdir. E.Nuriyev Baydarlı toponiminin yayılma arealını araşdırarkən bu oykonimin yaranması haqqında iki fikir irəli sürmüşdür. Onlardan biri onun şəxs adı ilə, digəri isə tayfa adı ilə bağlı olmasıdır. R.Əliyeva Baydarlı toponiminin etimologiyasını izah edərkən yazır: “Baydar – monqol döyüşçüsüdür. XIII əsrdə monqol xanlarının sarayında olmuş Dominikan keşişi, Astselin bu sözü “voevоda” kimi tərcümə etmişdir”. Azərbaycan xalqının dili və mənşəyinin formalaşmasında çullu tayfasının böyük rolu olmuşdur. Çul etnoniminin iştirakı ilə formalaşmış coğrafi adlara təkcə Azərbaycanda deyil, Qafqazda və türk xalqlarının yaşadığı digər ərazilərdə də rast gəlmək mümkündür. Q.Qeybullayev Çullu//Çul//Çol etnotoponimini türk mənşəli “çullu” etnoniminin əsasında yarandığını, Q.Məşədiyev isə V.Q.Yeqorova əsaslanaraq Çol/Çulu türk mənşəli söz olub çuvaş dilində “daş”, “qaya”, “dərə” mənalarında işləndiyini yazmışdır. N.Əsgərov Çol-Çul-Sul oniminin “su”, “çay” kimi izahının daha elmi olduğunu bildirmişdir
Authors and Affiliations
İradə Kərimova
Keywords
Related Articles
- EP ID EP749629
- DOI 10.36719/2789-6919/29/7-11
- Views 43
- Downloads 0
Holistic Analysis of a Literary Work
One of the most pressing central problems of theory today is the systematic development of the theory of literature of a work of art. The brilliant idea of distinguishing between the content and formal aspects of a work...
Азербайджано-русское языковое взаимодействие: история и современность
В ходе исследования были рассмотрены вопросы языкового взаимодействия между азербайджанским и русским языками, охватывающие исторические, социокультурные и политические аспекты. Были проанализированы процессы формировани...
THE IMPACT OF NON-VERBAL COMMUNICATION ON THE LANGUAGE LEARNING PROCESS
Abstract Today, the process of globalization is increasing in the world through developing technologies in various fields. The increase in social, cultural and commercial relations between countries has made it necess...
Некоторые проблемы информационной безопасности
В статье отмечается, что в условиях рыночных отношений товар начинает носить всеобщий характер. По этой причине информация также превращается в объект купли и продажи. Далее особое внимание отводится раскрытию параме...
The dynamics of climate change: evidence and implications
Abstract Climate change, driven primarily by human activities, has resulted in significant alterations to the Earth's climatic patterns. This article explores the dynamics of climate change by examining key environmen...