W sprawie genezy i wieku form rzeźby glacjalnej pogranicza Wysoczyzn Kaliskiej i Tureckiej
Journal Title: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica - Year 2015, Vol 14, Issue
Abstract
W latach 2012–2015 autorzy zebrali nowe dane geomorfologiczne i geologiczne na pograniczu Wysoczyzn Kaliskiej i Tureckiej, które pozwalają na uzupełnienie wiedzy na temat genezy i wieku form rzeźby. Ustalono, że większość glacigenicznych form wypukłych, tworzących tzw. strefę kaliską, powstała w brzeżnym pasie lądolodu zlodowacenia warty o kilkukilometrowej szerokości. Prawdopodobnie był to rezultat krótkotrwałego uaktywnienia lądolodu i szybkiej deglacjacji w pomaksymalnym epizodzie zlodowacenia warty, który nazwano w tym regionie subfazą bzury. Autorzy odrzucają jednocześnie możliwość transgresji na ten obszar lądolodu fazy leszczyńskiej zlodowacenia wisły. Stwierdzono, że na przebieg procesów glacjalnych miały wpływ cechy morfologiczne, litologiczne i dynamika podłoża, w tym nawet wstrząsy sejsmiczne. Strukturę analizowanych form tworzą głównie osady stożków napływowych i glacifluwialnych rzek roztokowych. Część osadów objęta jest deformacjami o różnym zasięgu – w największym stopniu zaburzeniami tektoniki glacjalnej sensu lato. W strefie przypowierzchniowej występują także zaburzenia paraglacjalne i peryglacjalne o lokalnym zasięgu. Struktura większości form wypukłych jest charakterystyczna dla kemów glacifluwialnych diapirowych. Formy największe mają zwykle budowę złożoną zarówno pod względem litofacjalnym, jak i wiekowym, a jednoznaczne przyporządkowanie im wąskiej kategorii genetycznej (np. kem diapirowy, morena spiętrzenia, morena martwego lodu) może być nadmiernym uproszczeniem. In the years 2012–2015, the authors collected new geomorphological and geological data on the borderline between the Kalisz and the Turek Upland Plains, which allow to make the understanding of the origin and age of the landscape forms more complete. It was established that most convex glacigenic forms which constitute the so called Kalisz zone originated in the several-kilometre-wide edge belt of the Wartanian ice sheet. It was probably the result of a short-term activation of the ice-sheet and rapid deglaciation in the post-maximal episode of the Wartanian glaciation, which was called the Bzura sub-phase in this region. At the same time, the authors reject the possibility of transgression to this area of the Leszno phase ice sheet of the Vistulian glaciation. It was found that the course of glacial processes was influenced by morphological and lithological features as well as the dynamics of the bedrock, including seismic shocks. The structure of the analysed forms consists mainly of sediments of alluvial fans and glacifluvial braided rivers. Some sediments are deformed – in the largest degree by glacial tectonic disturbances sensu lato. In the near-surface zone, local paraglacial and periglacial disturbances also occur. The structure of most convex forms is characteristic of diapiric glacifluvial kames. The largest forms are usually complex both in terms of age and lithofacial features, and assigning them explicitly with a narrow genetic category (e.g. diapiric kame, push moraine or dead-ice moraine) may be an oversimplification.
Authors and Affiliations
Zbigniew Rdzany, Małgorzata Frydrych, Aleksander Szmidt, Katarzyna Tarnawska
Keywords
Related Articles
- EP ID EP536558
- DOI 10.18778/1427-9711.14.04
- Views 59
- Downloads 0
Analysis of the relationships between the spatial arrangement of palaeovalleys and contemporary valleys of Central Poland in the light of GIS methods
The article presents an example of application of selected GIS methods for showing connections between the course of palaeovalleys and contemporary valleys in Central Poland. The analysed area was shaped in the condition...
Synoptic case study of cyclone Yvette – May 2014
This paper analyzes the trajectory of the Mediterranean cyclone Yvette, pressure changes in its center and the evolution of selected meteorological fields during the life cycle of the cyclone. Geopotential, wind and dive...
Nowe aspekty badań nad chemizmem gleb aglomeracji łódzkiej w oparciu o metody GIS
Praca zakłada wykorzystanie starych map, wydanych w formie drukowanej, do prowadzenia analiz przestrzennych w środowisku GIS. Informacje w formie danych punktowych o stężeniach pierwiastków śladowych w glebach aglomeracj...
Przestrzenne zróżnicowanie opadów atmosferycznych na obszarze Łodzi
Opracowanie jest próbą ustalenia przestrzennej zmienności opadów atmosferycznych na obszarze Łodzi, w jej granicach administracyjnych, a równocześnie częścią większego projektu zmierzającego do opracowania zintegrowanego...
Waloryzacja środowiska przyrodniczego wczesnośredniowiecznego grodu w Rękoraju na Wysoczyźnie Piotrkowskiej, Polska Środkowa
Dla społeczności wczesnego średniowiecza najdogodniejszymi obszarami do zasiedlania były tereny o dużej geo- i bioróżnorodności, zaś preferowanymi formami geomorfologicznymi były terasy rzeczne zbudowane z piasków średni...