Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na wskaźniki reologiczne krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów

Apply

Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na wskaźniki reologiczne krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów

Journal Title: Rehabilitacja Medyczna - Year 2017, Vol 21, Issue 2

Abstract

Cel badań: Celem pracy było zbadanie wpływu krioterapii ogólnoustrojowej na właściwości reologiczne krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Materiał: Grupę badaną stanowiło 10 kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów w wieku 57,2 ± 9,4 lat, które korzystały z zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej (czas zabiegu 3 min, temperatura komory -120 °C, 10 zabiegów – 5 razy w tygodniu). Średnia wysokość ciała wynosiła 165,5 ± 4,6 cm, waga 68,5 ± 4,9 kg i BMI 24,8 ± 2,2 kg/m2. W celu analizy parametrów reologicznych krwi uczestniczącym w badaniu pobrano dwukrotnie krew żylną. Pierwsze badanie odbyło się w dniu rozpoczęcia zabiegów, a drugie po serii 10 zabiegów. Metodyka: Pomiary wykonano przy użyciu analizatora hematologicznego ABX MICROS 60 (USA). Do badania agregacji i odkształcalności erytrocytów wykorzystano analizator LORRCA (Laser-assisted Optical Rotational Cell Analyser RR Mechatronics, Holandia). Wyniki otrzymano jako indeks elongacji i agregacji, według metody Hardeman (2001). Wyniki: Analizując średnie wartości wskaźników morfologicznych i reologicznych krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów w grupie badanej średnie wartości RBC i Hct i AI po serii 10 zabiegów były znacząco wyższe w porównaniu do pomiarów wykonanych przed zabiegami. Analizując średnie wartości T½ zaobserwowano statystycznie istotne zmniejszenie wartości po serii 10 zabiegów. Wnioski: Regularne korzystanie z zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej może wpływać na wskaźniki morfologiczne i reologiczne krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów – RBC, Hct i AI (zwiększenie) oraz T½ (zmniejszenie). Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą, autoimmunologiczną, układową chorobą tkanki łącznej, której etiologia nie jest w pełni poznana. RZS częściej obserwuje się u kobiet i osób starszych. Choroba charakteryzuje się nieswoistym zapaleniem stawów (symetrycznie), występowaniem zmian wytwórczych w stawach oraz uszkodzeniem narządów, co prowadzi do niepełnosprawności i przedwczesnej śmierci [1]. Choroba ta pomimo leczenia ma przewlekły przebieg z okresami zaostrzeń i remisji. Proces chorobowy rozpoczyna się zapaleniem błony maziowej stawów i prowadzi do ich zniszczenia, deformacji, inwalidztwa i przedwczesnej śmierci [2]. W stawach objętych schorzeniem temperatura wzrasta [3,4]. Krioterapia miejscowa, np. zimnymi okładami, jest powszechnie stosowana w celu łagodzenia bólu w chorobach zapalnych, urazach i przeciążeniach. W badaniach „in vitro” wzrost lokalnej temperatury powoduje przyspieszoną degradację kolagenu - kolagenolizę [5]. Czasowe obniżenie temperatury wewnątrz stawu, trwające co najmniej trzy godziny, można osiągnąć przy miejscowym leczeniu zimnem [6,7] oraz przy stosowaniu iniekcji glikokortykosteroidów [3]. Na podstawie tych ustaleń krioterapia jest zalecana pacjentom z aktywną postacią zapalenia stawów. Krioterapia ogólnoustrojowa (ang. Whole-body cryotherapy, WBC) jest obecnie stosowana w celu złagodzenia stanu zapalnego i bólu w zapaleniu stawów i chorobie zwyrodnieniowej oraz do łagodzenia bólu w fibromialgii. WBC jest przydatna w chorobach neurologicznych do zmniejszania spastyczności, jako metoda fizykoterapii w chorobach reumatycznych i stwardnieniu rozsianym, a także działa łagodząco w łuszczycy i atopowym zapaleniu skóry [8-10]. Zastosowanie krioterapii ogólnoustrojowej stanowi jeden ze sposobów zmniejszenia lub zniesienia progu bólu. Systematyczne stosowanie bardzo niskich temperatur powoduje zwiększoną tolerancję wysiłku i podnosi odporność organizmu oraz ma pozytywny wpływ na psychikę, gdyż powoduje zmniejszenie lęku, niepokoju i nadpobudliwości u pacjentów; poprawia również ich percepcję i koncentrację, tworząc lepszą odporność ośrodkowego układu nerwowego na zmęczenie [11,12]. Badania morfologiczne i biochemiczne przeprowadzone po zastosowaniu krioterapii wskazują na wzrost poziomu hemoglobiny, leukocytów i płytek krwi w porównaniu z wartościami wyjściowymi. Obserwuje się również wzrost stężenia w surowicy krwi adrenaliny, noradrenaliny, ACTH, kortyzolu, testosteronu (u mężczyzn) oraz obniżenie parametrów odczynu zapalnego, takich jak: OB, odczyn Waalera-Rosego, seromukoid [13,14]. Celem pracy było zbadanie wpływu krioterapii ogólnoustrojowej na właściwości reologiczne krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Grupę badaną stanowiło 10 kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS typ II – kryteria klasyfikacyjne RZS według Amerykańskiego Kolegium Reumatologii (ACR) i Europejskiej Ligi do Walki z Chorobami Reumatycznymi (EULAR) z 2010 roku) – pacjentek Małopolskiego Centrum Krioterapii w Krakowie (badania wstępne – bez kalkulacji), w wieku 57,2 ± 9,4 lat, które korzystały z zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej (czas zabiegu 3 min, temperatura komory -120 °C, 10 zabiegów – 5 razy w tygodniu). Średnia wysokość ciała wynosiła 165,5 ± 4,6 cm, waga 68,5 ± 4,9 kg i BMI 24,8 ± 2,2 kg/m2. Czas choroby – to 18,6 ± 12,9 lat. W celu analizy parametrów reologicznych krwi uczestniczącym w badaniu pobrano dwukrotnie krew żylną. Pierwsze badanie odbyło się w dniu rozpoczęcia zabiegów, a drugie po serii 10 zabiegów. (Metodologia jak w poprzednich badaniach [15,16]). Parametry uzyskane w kriokomorze: - temperatura przedsionka: -60 °C; - temperatura komory: -120 °C. Czas jednorazowego zabiegu dla grupy mężczyzn wynosił 1,5 min (1. zabieg), 3 min (2.-10. zabieg). Krew od badanych pobrano na czczo w godzinach rannych, w ilości 3 ml z żyły łokciowej do próbówek z EDTA. Krew była pobierana przez wykwalifikowaną pielęgniarkę, pod nadzorem lekarza, zgodnie ze standardami obowiązującymi w Pracowni Patologii Narządu Ruchu Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, gdzie też wykonano oznaczenia parametrów reologicznych krwi. Badania uzyskały zgodę Komisji Bioetycznej przy Okręgowej Izbie Lekarskiej w Krakowie. Oznaczono następujące wskaźniki: 1. Liczbę krwinek czerwonych – RBC [1012/L]; 2. Hematokryt – Hct [L/L]; 3. Hemoglobinę – Hgb [g/L]; 4. Wskaźnik średniej masy hemoglobiny w krwince czerwonej – MCH [fmol]; 5. Wskaźnik średniej objętości krwinki czerwonej – MCV [fL]; 6. Średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej – MCHC [mmol/L]; 7. Liczbę białych krwinek – WBC [109/L]; 8. Liczbę płytek krwi – PLT [109/L]. Do badania odkształcalności erytrocytów wykorzystano analizator LORRCA (Laser-assisted Optical Rotational Cell Analyser RR Mechatronics, Holandia). Wyniki otrzymano jako indeks elongacji i agregacji, według metody Hardeman17,18. Badania w wyżej wymienionym aparacie przeprowadzono w ciągu 30 minut po pobraniu krwi, w temperaturze 37 °C zgodnie ze standardowym protokołem. Wyniki indeksu elongacji (EI) podano w przedziale od 0,30 do 59,97 sił ścinania mierzonych w paskalach. Indeks elongacji jest miarą wielkości odkształcenia krwinek czerwonych podczas ich ruchu w komorze pomiarowej [17,18]. Próbkę krwi przed właściwym badaniem poddano utlenowaniu przez inkubację i mieszanie z karbogenem w ciągu 15 minut. Krew w ilości 1,5 ml wprowadzono do komory pomiarowej analizatora LORCA. Wynikiem analizy komputerowej jest krzywa zależności natężenia światła rozproszonego od czasu (dla określonej szybkości ścinania), czyli tzw. sylektogram [19,20]. Badano wyszczególnione parametry, określające kinetykę agregacji erytrocytów: - AI [%] – indeks agregacji. Ponadto były mierzone: - AMP [au] – stopień całkowitej agregacji; - T½ [s] – połowiczny czas całkowitej agregacji. Dane przedstawiono za pomocą wartości średnich i odchylenia standardowego ( ±SD) lub w przypadku braku rozkładu normalnego – za pomocą mediany i kwartyli. Normalność rozkładów zweryfikowano testem Shapiro-Wilka. W celu oceny zmian między pomiarem przed i po krioterapii użyto testu t-Studenta dla prób zależnych, a w razie braku spełnienia jego założeń – testu kolejności par Wilcoxona. Wartości SS1/2 i EImax zostały obliczone poprzez dopasowanie krzywych elongacji do 4-parametrowego modelu Streekstra-Bronkhorst za pomocą algorytmu nieliniowego dopasowania w programie GraphPad Prism 7.02 (GraphPad Software Inc., La Jolla, CA). Metoda została opisana szczegółowo przez Baskurta i wsp. [21,22,23]. W analizach przyjęto poziom istotności α=0.05. Analizy statystyczne wykonano z zastosowaniem pakietu Statistica 12 (StatSoft®, USA). Analizując średnie wartości wskaźników morfologicznych i reologicznych krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów w grupie badanej zaobserwowano, że średnie wartości po serii 10 zabiegów były wyższe po krioterapii, w porównaniu do pomiarów wykonanych przed zabiegami – RBC (3,54%), Hct (3,94%) oraz AI (13,10%). Analizując średnie wartości T½ zauważono istotne statystycznie zmniejszenie po serii 10 zabiegów (35,76%). Pozostałe parametry nie uległy zmianie (Tabele 1-3). Badania przedstawione w niniejszej pracy mają na celu ukazanie zmian w poziomie wskaźników reologicznych krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów, które korzystały z serii 10 zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej (-120 °C). Przegląd literatury wskazuje na brak danych na temat wpływu krioterapii ogólnoustrojowej na wskaźniki reologiczne krwi u pacjentów z RZS. W naszych badaniach zauważyliśmy wzrost RBC, Hct, AI i zmniejszenie T½ u kobiet poddawanych zabiegom krioterapii w stosunku do pomiarów dokonanych w dniu rozpoczęcia zabiegów. Jednak nie zaobserwowano żadnych zmian w średnich wartościach Indeksu Elongacji i innych wskaźników morfologicznych (Hgb, MCV, MCH, MCHC, WBC, PLT). Wyniki badań (bardzo nielicznych) zrealizowanych do tej pory są trudne do interpretacji i porównań ze względu na różnice w protokołach badań. Lubkowska i Szyguła [24] wykazali, że liczba sesji WBC ma istotne znaczenie na zmiany wskaźników morfologicznych. Po kilkunastodniowej stymulacji temperaturami kriogenicznymi wykazuje się wzrost poziomu hemoglobiny oraz liczby płytek krwi, zwiększone stężenie kreatyniny i nasilenie glikemii [28,29]. Niektóre doniesienia wskazują na spadek erytrocytów [2,25-28] oraz zwiększenie liczby leukocytów [21,31], podczas gdy inni opisują brak zmian w liczbie erytrocytów i/lub białych krwinek, najprawdopodobniej z powodu zbyt małej liczby sesji [2,19,26,27,29]. Spadek leukocytów i erytrocytów u zdrowych po serii zabiegów zaobserwował Blatteis [30]. Banfi i wsp. [2] wykazali natomiast po zakończeniu zabiegów (30 sekund w -60 °C i 2 min w -110 °C) obniżenie stężenia hemoglobiny z jednoczesnym wzrostem wartości średniej masy cząsteczki hemoglobiny w erytrocycie oraz średniego stężenia hemoglobiny w erytrocycie [2]. Franzini i wsp. [32] oraz Marchewka i wsp. [33] powiązali spadek w odkształcalności erytrocytów z wiekiem. Stwierdzili, że zmiany te są wynikiem podwyższonego poziomu cholesterolu w ściankach naczyń krwionośnych oraz w błonie komórkowej [31,32,33]. Zauważyli oni także, że zwiększenie poziomu całkowitego cholesterolu wpływa na odkształcalność erytrocytów [32,33]. W badaniach własnych nie zaobserwowano zmian w odkształcalności erytrocytów. Kępińska i wsp. [34] opisali ocenę wpływu jednorazowej krioterapii ogólnoustrojowej na właściwości morfologiczne i reologiczne krwi u 5 zdrowych mężczyzn (20-25 lat). Do analizy właściwości morfologicznych (RBC, Hgb, Hct, MCHC) i reologicznych (EI, AI) krwi pobrano krew bezpośrednio przed zabiegiem, w ciągu ok. 20-30 minut po zabiegu oraz [24] godziny po zabiegu. Autorzy wykazali, że jednorazowy zabieg krioterapii ogólnoustrojowej nie powoduje istotnych statystycznie zmian we właściwościach morfologicznych i reologicznych krwi zdrowych osób [34]. Celem innej pracy Kępińskiej i wsp. [35] była ocena wpływu serii zabiegów krioterapii na właściwości reologicznych i morfologicznych krwi u 10 zdrowych mężczyzn. Przeprowadzono 24 zabiegi krioterapii (3 razy w tygodniu, co drugi dzień). Odnotowano statystycznie znaczące zmniejszenie średniego komórkowego stężenia hemoglobiny, wzrost średniej wielkości liczby płytek. Jednak ponownie nie odnotowano statystycznie istotnych zmian właściwości reologicznych krwi [35]. Według Maeda i wsp. [36] prawidłowa odkształcalność erytrocytów odgrywa pierwszoplanową rolę w przepływie krwi w systemie naczyń. Natomiast właściwy kształt erytrocytów, wewnątrzkomórkowa lepkość oraz sztywność ściany ich błony komórkowej zależą od poziomu hemoglobiny, która ma znaczny wpływ na zdolność do deformacji. Jak wiemy, odkształcalność krwinek czerwonych jest bardzo istotna, gdyż pozwala im na przechodzenie przez naczynia włosowate. Im mniejsza zdolność do odkształcalności, tym większa lepkość krwi i gorszy przepływ krwi w mikrokrążeniu. Stwierdzono, że agregacja jest najistotniejszym czynnikiem odpowiadającym za wzrost lepkości [36-38]. W badaniach własnych u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów zanotowano zwiększenie indeksu agregacji aż o 13,10%. Yalcin i wsp. [39] badali wpływ ciężkiego wysiłku beztlenowego na właściwości reologiczne krwi u nietrenujących mężczyzn. W ich badaniu wysiłek spowodował zmniejszenie agregacji erytrocytów 30 minut po wysiłku [39]. Natomiast Kayatekin i wsp. [40] wykazali wzrost agregacji erytrocytów natychmiast po pływaniu w wodzie 26-27 °C. W badaniach własnych, choć zastosowano bodziec w postaci zimna, stwierdzono taką samą zależność (wzrost AI). Chmiel i wsp. [41] prowadzili badania na szczurach, które przebywały w zimnej wodzie 5 godzin. Spowodowało to zmniejszenie odkształcalności erytrocytów, prawdopodobnie pod wpływem reaktywnych form tlenu [41]. Wśród chorych na reumatoidalne zapalenie stawów najczęściej ocenia się postęp choroby oraz wpływ zabiegów na dolegliwości bólowe. Badania, które zostały przeprowadzone przez Istrati i wsp. [42], miały na celu ukazanie wpływu krioterapii ogólnoustrojowej na zmianę aktywności fibrynolitycznej u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Po zastosowaniu 10 zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej zauważono, że zmniejszeniu uległ parametr t-PA (tissue plasminogen activator), a w surowicy krwi nastąpiło zwiększenie się kompleksów PAP (plazmina-α2-antyplazmina). U wszystkich pacjentów zaobserwowano poprawę samopoczucia oraz zmniejszenie natężenia bólu [42]. Celem badania, które zostało przeprowadzone przez Krekorę i wsp. [43], było ukazanie wpływu krioterapii ogólnoustrojowej na zmianę natężenia bólu u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (26 osób, 10 zabiegów). Po zastosowaniu leczenia zauważono tendencję spadkową w intensywności odczuwania bólu przez pacjentów, poprzez obniżenie się natężenia bólu, tendencji spadkowej uległ również czas trwania sztywności porannej oraz obniżył się próg ograniczenia aktywności ruchowej [43]. W badaniach Braun i wsp. 44] uczestniczyło 48 osób z RA. Korzystały one z zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej dwa razy dziennie. Badacze zaobserwowali zmniejszenie dolegliwości bólowych po zastosowaniu zabiegów [44]. Księżopolska i wsp. [45] porównywali w swoich badaniach wpływ dwóch programów rehabilitacyjnych u chorych na RA. Fizjoterapia trwała 3 tygodnie. W pierwszej grupie stosowano kinezyterapię, w drugiej dodatkowo krioterapię ogólnoustrojową. Autorzy stwierdzili, że kompleksowa rehabilitacja w RA ma pozytywny wpływ na stan kliniczny pacjenta, a program rehabilitacji, który zawiera krioterapię, daje bardziej długotrwały efekt. Rehabilitacja za pomocą krioterapii jest bardziej skuteczna w poprawie funkcji ruchowej w porównaniu do tradycyjnej rehabilitacji. Rehabilitacja za pomocą krioterapii znacznie zmniejsza intensywność bólu odczuwanego przez pacjentów z RA, a pozytywny efekt utrzymuje się przez 3 miesiące po zakończeniu rehabilitacji [45]. Krioterapia stanowi leczenie uzupełniające i stosowana jest przy użyciu standardowych protokołów w celu zmniejszenia u pacjentów stosowanych dawek kortykosteroidów i NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), a w konsekwencji ma zmniejszyć krążenie oraz zachorowalność i śmiertelność z przewodu pokarmowego. Opcja ta może być szczególnie interesująca u coraz większej liczby pacjentów, u których leczenie NLPZ i/lub kortykosteroidami jest przeciwwskazaniem (choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, niedobór nerek etc.) [46]. Podsumowując, badania te wykazują, że ekspozycja na zimno w postaci krioterapii ogólnoustrojowej może modulować wskaźniki morfologiczne i reologiczne krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Uważa się, że wyniki te są istotne do określenia bezpieczeństwa WBC w dziedzinie badań klinicznych. Jednak badania wymagają rozszerzenia, by bliżej poznać odpowiedź organizmu w tych warunkach. Pomimo wielu badań dotyczących zmian hemoreologicznych w różnych schorzeniach, to niniejsze badania według naszej wiedzy są pierwszymi, które zostały przeprowadzone u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Regularne korzystanie z zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej może wpływać na wskaźniki morfologiczne i reologiczne krwi u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów – RBC, Hct i AI (zwiększenie) oraz T½ (zmniejszenie).

Authors and Affiliations

Bartłomiej Ptaszek, Aneta Teległów, Jakub Marchewka

Keywords

krioterapia ogólnoustrojowa właściwości reologiczne krwi reumatoidalne zapalenie stawów

The effects of a 4-week vibrotherapy programme on the reduction of adipose tissue in young women with cellulite - a pilot study

Introduction: Lipodystrophy is a common problem for modern women. So far, no fully effective therapeutic methods have been developed to eliminate this type of change. Vibration massage is a method that has not yet been s...

EP ID EP248521
DOI 10.5604/01.3001.0010.4815
Views 41
Downloads 0