Z dziejów stosunków polsko-szwedzkich w dobie przedostatniego bezkrólewia w historii Rzeczypospolitej (1733–1735)

Apply

Z dziejów stosunków polsko-szwedzkich w dobie przedostatniego bezkrólewia w historii Rzeczypospolitej (1733–1735)

Journal Title: Przegląd Nauk Historycznych - Year 2015, Vol 0, Issue 1

Abstract

Celem artykułu jest przedstawienie stosunków polsko-szwedzkich w dobie bezkrólewia po śmierci Augusta II. Podczas Wielkiej Wojny Północnej (1700-1721) zarówno Polska, jak i Szwecja straciły dotychczasowe znaczenie w Europie Środkowej i Wschodniej. Państwo polsko-litewskie przez długi czas nie mogło przezwyciężyć powojennego kryzysu. Z kolei w Szwecji doszło do głębokich przemian politycznych. Od 1719 r. korona szwedzka stała się elekcyjna, a stany przejęły pełnię rządów w kraju. Szwecja, coraz bardziej zależna od Rosji, prowadziła rozważną i pokojową politykę zagraniczną. W pierwszym okresie "Ery Wolności" (frihetstiden) dominującą rolę w szwedzkim życiu politycznym odgrywał Prezydent Kancelarii, hrabia Arvid Bernhard Horn af Ekebyholm. Jego postawa była decydująca w szwedzkiej polityce wobec wydarzeń w Rzeczypospolitej w dobie przedostatniego w jej dziejach bezkrólewia. Od 1725 r. Stanisław Leszczyński, teść króla Ludwika XV, był francuskim kandydatem na tron polski. Sąsiedzi Rzeczypospolitej (Rosja, Austria i Prusy) nie chcieli z kolei ani wyboru Leszczyńskiego, ani syna Augusta II, Fryderyka Augusta Wettyna. Kiedy 1 lutego 1733 r. zmarł 1 August II, interrexem został prymas Teodor Potocki, który otwarcie poparł kandydaturę Stanisława Leszczyńskiego. Wysłał on posłów Rzeczypospolitej za granicę. Antoni Poniński udał się w kwietniu do Sztokholmu z zadaniem ubiegania się o pomoc wojskową i wyraźną deklarację polityczną na rzecz Stanisława Leszczyńskiego. Szwecja zdecydowała jednak, że pozostanie neutralna wobec wydarzeń w Polsce. Jej ewentualna pomoc dla Stanisława zależała od stopnia zaangażowania Francji w sprawy polskie. W maju 1733 r. Antoni Poniński opuścił stolicę Szwecji i udał się do Christianii (Oslo) na spotkanie z królem Danii, Chrystianem VI. Polski dyplomata nie osiągnął jednak w zasadzie niczego. Oba skandynawskie dwory uniknęły wyraźnej deklaracji poparcia dla Stanisława Leszczyńskiego. Tymczasem 12 września 1733 r. odbyła się elekcja Stanisława Leszczyńskiego. 5 października przeciwnicy Stanisława wybrali na tron polski elektora Saksonii Fryderyka Augusta II, który przyjął imię Augusta III. Wydarzenia w Polsce stały się dla Francji oczekiwanym pretekstem, by wypowiedzieć wojnę cesarzowi Karolowi VI (10 października 1733 r.). Francja rozpoczęła wielką ofensywę nad Renem i w północnych Włoszech. W Wersalu nikt nie myślał jednak o rozpoczęciu poważnych operacji w Rzeczypospolitej. Tymczasem w styczniu 1734 r. wojska saskie zajęły Kraków. Tutaj miejscowy biskup Jan Lipski koronował na króla Augusta III. Mniej więcej w tym samym czasie Arvid Horn pozwolił szwedzkim ochotnikom na udział w obronie Gdańska. To było jednak wszystko, na co zdobyła się Szwecja. Riksdag pozostawił bowiem ostateczną decyzję w tej sprawie Arvidowi Hornowi, który nie zamierzał angażować się w zbrojną pomoc dla elekta popieranego przez większość narodu. 5 października 1735 r. Francja zawarła pokój preliminaryjny z cesarzem. 27 stycznia 1736 r. na żądanie dworu wersalskiego Stanisław Leszczyński podpisał swoją abdykację. Przedostatnie bezkrólewie w historii Rzeczypospolitej dobiegło końca. Z punktu widzenia Sztokholmu, neutralność Szwecji podczas wojny o sukcesję polską okazała się rozwiązaniem ze wszech miar korzystnym. Jednak wielu Szwedów było niezadowolonych z polityki Arvida Horna. W 1738 r. wybory do riksdagu wygrała opozycyjna partia "czapek". W grudniu 1738 r. Arvid Horn zrezygnował z urzędu kanclerza i został zmuszony do wycofania się z życia politycznego. Można więc powiedzieć, że były prezes Kancelarii zapłacił po latach bardzo wysoką cenę za brak wsparcia kandydata Francji podczas rozdwojonej elekcji w Polsce w 1733 r.

Authors and Affiliations

Zbigniew Anusik

Keywords

EP ID EP326013
DOI -
Views 56
Downloads 0