Z problematyki badawczej dotyczącej dziejów prymasostwa polskiego
Journal Title: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne - Year 2018, Vol 110, Issue
Abstract
Badania dziejów prymasostwo jest utrudnione gdyż nie zachowało się archiwum prymasów wytworzone w czasach od XV-XVIII wieku, a przechowywane w Łowiczu. Obejmowało ono 163 tomów akt. W połowie XIX wieku zainteresował się nim arcybiskup warszawski Zygmunt Szczęsny Feliński i polecił je przewieźć do rezydencji arcybiskupów przy ulicy Miodowej. Archiwalia zostały spalone przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego. Bezcenne źródła zawierały nie tylko akta poszczególnych prymasów, lecz również bogatą korespondencję z cesarzami, królami, papieżami oraz innymi osobistościami Europy począwszy od XV wieku. Materiałów tych nie wykorzystał dziewiętnastowieczny badacz gnieźnieński ks. Jan Korytkowski, który pozostawił dwa monumentalne dzieła: pięciotomową biografię prymasów oraz czterotomową publikację o prałatach i kanonikach Kapituły Metropolitalnej w Gnieźnie. Nadal największym problemem badawczym pozostaje wyjaśnienie genezy prymasostwa polskiego, dokładne określenie czasu i okoliczności powstania tej instytucji. Początek prymasostwa w Polsce związany jest z obradami Soboru w Konstancji (1414-1418) i uczestnictwa na nim abpa Mikołaja Trąby. W 1417 r. uzyskał on według J. Długosza przywilej prymasowski dla siebie i następców. Po raz pierwszy tytułu prymasa użył abp gnieźnieński Mikołaj Trąba, podczas spotkania z królem Władysławem Jagiełą 19 czerwca 1418 r. w Pobiedziskach k. Gniezna. Od tego czasu i jego następcy tytułowali się prymasami. Zachowane pieczęcie Trąby nie zawierają jednak tytułu prymasowskiego. Już XVI-wieczny prymas Jan Łaski zdawał sobie dobrze sprawę, że krucha jest baza źródłowa dotycząca prymasostwa i dlatego postarał się o bullę Leona X „Pro eccelenti praeeminentia” z lipca 1515 r. Dokument ten poza potwierdzeniem urzędu prymasa i erekcją legata stałego „legatus natus” nie rozwiązał jednak istotnych problemów. Od przełomu XV/XVI w. prymasi byli ważnym czynnikiem w rozwoju parlamentaryzmu polskiego. Prymasi brali udział w sporach o ustrój państwa. Np. Jan Łaski opowiadał się za demokracją szlachecką i ograniczeniem hegemonii możnowładztwa. W czasach bezkrólewia prymasi pełnili rolę Interrexa, posiadając duża władzę polityczną.
Authors and Affiliations
Kazimierz Śmigiel
Keywords
Related Articles
- EP ID EP509510
- DOI 10.31743/abmk.2018.110.21
- Views 33
- Downloads 0
Konferencja “Dokumentowanie, ochrona i upowszechnianie dziedzictwa kultury materialnej w polskich muzeach religijnych. Teoria i praktyka”. Lublin 16-17 listopada 2015 r
Artykuł informacyjny
Klasztor kraśnicki od fundacji w 1468 roku do reformy w 1618 roku
Streszczenie
Andrzej Paluchowski (1933-2017).
Andrzej Paluchowski was a long-time director of the University of Lublin University Library. His staff is the collection of a unique collection of polkis in the emigre and underground publications in the book.
Tebukonazol jako nowa substancja zastosowana do ochrony wybranych zasobów bibliotecznych pochodzących z biblioteki Romana Sanguszki
Zagadnienia ochrony zbiorów bibliotecznych są obecnie przedmiotem wielu uzasadnionych badań naukowych o charakterze mikrobiologicznym, chemicznym lub fizykochemicznym. Szczególnie procesy mikrobiologiczne ze względu na r...
Apoteoza godła heraldycznego biskupa Macieja Grzegorza Garnysza w łacińskich wierszach herbowych w rubrycelach diecezji chełmskiej
Streszczenie