Abstract

Yabancı dil eğitimi alanında ayırt edilmesi gereken iki önemli kavram vardır. Bunlardan ilki İkinci Dil (Second Language/SL) kavramıdır. İkinci dil kavramı genellikle çok dilli ve kültürlü ülkelerde, öğrencilerin ana dillerinin yanında başka bir dili de günlük hayatlarında kullanma fırsatlarının olduğu ve toplumun büyük bir kısmının bu dili kullanabilmesi durumuyla açıklanır. İkinci kavram ise Yabancı Dil (Foreign Language/FL) kavramıdır. Yabancı Dil kavramı ise Türk Dil Kurumu Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğünde ‘Öğrencilere, akademik, toplumsal ve meslekle ilgili gelişmelerine katkıda bulunmak amacıyla anadili dışında öğretilen dil’ olarak tanımlanır. Yani yabancı dil kavramının kullanıldığı ülkelerde öğrenciler bu öğretilen dili derslerin dışında kullanma olanağı çok fazla bulamazlar. Bu noktada ikinci dil ve yabancı dil ayrımı yapılır. Bu ayrımın yapılması doğru dil politikaları üretme anlamında son derece önemlidir. İngilizcenin ikinci dil olarak öğretildiği bir ülkede o ülkenin ana dilinin dışında en yaygın kullanılan dil genelde İngilizcedir. Bu durum dil öğrenenlere okul dışında sosyal ortamlarda dili kullanma anlamında sayısız fırsat sağlamaktadır. İngilizcenin yabancı dil olarak öğretildiği bir ülkede ise okul dışında İngilizce duymak ve kullanmak son derece sınırlı hatta bazı bölgelerde neredeyse imkânsızdır. Hâl böyle olunca, Türkiye gibi İngilizcenin tam anlamıyla yabancı bir dil olarak öğrenildiği ve öğretildiği ülkelerde, dil öğrenenlerin işi hiç de kolay değildir. Öğrendiği dili doğal ortamda duyma olasılığının bir hayli az olduğu düşünüldüğünde, bu ülkelerde yabancı dil öğrenen birisinin hedef dildeki kelime, ifade, cümle ve yapıların farklı kullanım şekillerini kendi çabasıyla öğrenmesi ve farkına varması beklenmektedir. İfade ve Kelime Seçimleri Sözlüğü Prof. Dr. Kamil Aydın’ın bu bahsedilen sıkıntılara bir nebze olsun çare bulmak adına Yrd. Doç. Dr. Oktay Akarsu, Yrd. Doç. Dr. Ceyhun Yükselir, Yrd. Doç. Dr. Kubilay Geçikli ve Yrd. Doç. Dr. Ufuk Şahin ile birlikte yayına hazırladığı 2015 yılında basımı yapılan ve Atatürk Üniversitesi tarafından sosyal bilimler alanında en iyi bilimsel araştırma projesi (BAP) ödülü verilmiş bir eserdir. Sözlük İngilizceyi gerçek anlamda yabancı dil olarak öğrenenlerin karşılaştığı zorluklardan yola çıkarak karıştırmaya müsait kelime ve yapıları kapsayacak şekilde hazırlanmıştır. Sözlüğün ilk kısmındaki editörün kaleme aldığı sunuş bölümünde de belirtildiği üzere sözlüğün hedef kitlesini İngilizceyi yeni öğrenenler değil, belirli düzeyde bilgisi olanlar oluşturmaktadır. A’dan Z’ye sık 49 Emrah Ekmekçi karıştırılan sözcük ve ifadelerin seçildiği kitapta yöntem olarak yazarların deneyimlerinden yola çıkılmış ve farklı tema ve konulu sözlüklerden yararlanılmıştır. Sözlüğün ilk harfiyle birlikte dikkat çeken nokta renklendirme. Sık karıştırılan kelime ve ifadeler büyük harflerle kırmızıyla yazılmış. Kelimenin hemen yanında mavi ile yazılmış bu tarz sözlüklerde çok rastlanmayan kelimenin sesletim transkripsiyonu (phonetic transcription) mevcut. Bir diğer göze çarpan husus çoğu kelimenin açıklamalarının yanında örneklerle desteklenmesi. Bazen doğru örneklerin yanında çarpı ile işaretlenmiş yanlış kullanım örnekleri de verilmiş. Kelime açıklamalarında varsa kelimelerin İngiliz ve Amerikan sesletimi, yazım ve anlam farklılıkları açıklanmış. Gerek duyulduğunda kelimeler bağlam içerisinde sunulup öne çıkan dilbilgisi yapısıyla birlikte sunulmuş. Sözlük adından da anlaşılacağı üzere sadece karıştırılabilir kelimeleri değil aynı zamanda Türk öğrencilerin öğrenmekte güçlük çektikleri kelime düzeyinde dilbilgisi yapı ve ifadelerini de içinde barındırmaktadır. Örneğin; Any (s.31)kelimesi için yapılan açıklamada kelimenin sayılabilir tekil isimlerin yerine geçmek üzere zamir olarak kullanılamayacağı belirtilmiş ve verilen örneklerde kelimenin bağlam içerisinde yanlış ve doğru kullanımının yanı sıra alternatif kelime ve ifadeler de gösterilmiştir. Bu açıdan bakıldığında sözlüğün doğru ve hatalı kullanımların yanında alternatif kelimeler/ifadeler de öneriyor olması sözlüğün güçlü yanlarından bir tanesi olarak değerlendirilebilir. Ancak bazı dilbilgisi yapılarında sözlük kullanıcısına sadece dilbilgisi kuralı hatırlatılmış, ifadenin anlamına değinilmemiştir. Örneğin; as soon as (s. 39) ifadesi için yapılan açıklama tamamen dilbilgisi açıklamasıdır ve ifadenin anlamına yer verilmemiştir. Yazarların belirttiği gibi sözlükte, resmi-gayrı resmi (Örn; Perspire/Sweat, s. 164) veya konuşma dili-yazı dili bağlamında oluşan farklılıklar da göz ardı edilmemiş. Bu da sözlüğün diğer bir güçlü yanını teşkil ediyor. Genel olarak sözlükte bulunan kelime ve ifadeler, Türkiye’de İngilizce öğrenmeye, yazmaya, konuşmaya çaba sarf eden ve belirli ifade ve kelimeleri tam olarak içselleştirememiş kişilerin ihtiyacını karşılayacak nitelikte. Ancak sözlüğün muadili sayılabilecek yurtdışında yayımlanmış benzer çalışmalar incelendiğinde (bkz. Turton & Heaton, 1999); sözlüğe kaynak oluşturmak için aynı veya farklı ülkelerden yazılı ya da sözlü derlem çalışmalarının kullanıldığı görülmektedir. Hatta bu sözlükte yetmiş farklı ülkedeki öğrencilerden alınmış kullanım örneklerini barındıran bir derlemde on milyon kelime taratılıp sıkıntı oluşturan kelimeler belirlenmiştir. İfade ve Kelime Seçimleri Sözlüğü’nde ise her ne kadar yazarlar kendi öğretme tecrübelerinden yola çıkarak kelime ve ifadeleri seçmiş olduklarını belirtseler de seçilen kelimelerin herhangi bir sistematiği, kelimelerin hatalı kullanım sıklığı ve neden mevcut kelimelerin seçildiğiyle ilgili somut veriler belirtilmemiştir. Bu da sözlüğün belki de en zayıf yönünü oluşturmaktadır. Derlem çalışmalarıyla desteklenen sonraki baskılarının çok daha faydalı olacağı kanaatindeyim.

Authors and Affiliations