„Książki, szwarc, mydło i powidło...” Dystrybucja książek na wsi w latach pięćdziesiątych XX w. w świetle dokumentów Centralnego Urzędu Wydawnictw, Przemysłu Graficznego i Księgarstwa
Journal Title: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi - Year 2012, Vol 6, Issue
Abstract
Książki kolportowane były na wsi w latach pięćdziesiątych XX w. głównie poprzez sieć sklepów Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” oraz kolporterów społecznych i listonoszy rozprowadzających ofertę „Ruchu”. Natomiast GS-y zaopatrywane były przez „Dom Książki” za pośrednictwem struktur Centrali Rolniczych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. „Dom Książki” od 1951 r. podlegał powstałemu wtedy Centralnemu Urzędowi Wydawnictw Przemysłu Graficznego i Księgarstwa (CUWPGiK). Urząd ten przejął scentralizowane zarządzanie procesami produkcji i dystrybucji książek i przez pięć lat posiadał decydujący wpływ na całość ruchu wydawniczego w Polsce. W aktach CUWPGiK znajdujących się w Archiwum Akt Nowych, zachowały się różnego rodzaju dokumenty mówiące o problemach zaopatrzenia wsi w książki. Początkowo akcja rozpowszechniania książek przez sklepy wiejskie zakończyła się niepowodzeniem, bowiem nie były one przygotowane zarówno lokalowo jak i organizacyjnie do rozprowadzania takiego towaru. Sprzedawcy często nawet nie rozpakowywali przesyłek z „Domu Książki” lub wręcz je odsyłali. W 1951 r. zrealizowano plan sprzedaży na wsi tylko w 32%, w 1952 r. w 46%. Aby zrealizować plan sprzedaży GS-y wymuszały kupno książek razem z towarami deficytowymi lub wydawały je zamiast reszty. Zaopatrzenie sklepów w nowości następowało poprzez rozdzielnik centralny, którego wielkość co do liczby egzemplarzy i tytułów ustalała każdorazowo na dane województwo CRS „SCh”. W rzeczywistości rozdzielniki sporządzano mechanicznie według ustalonego procentu, bez brania pod uwagę zainteresowań ludności. Szkolenie sprzedawców wiejskich odnośnie sprzedaży książek nie przynosiło oczekiwanego efektu, bowiem bardzo często się oni zmieniali. Na początku 1953 r. próbowano zreorganizować dystrybucję książki na wsi, ale podjęte działania ani nie wzmocniły jej organizacyjnie, ani nie usystematyzowały metod pracy z książką. Narastający problem dystrybucji książki na wsi postanowiono rozwiązać ponownie pod koniec 1954 r. Tym razem działania te spowodowały, że w 1955 r. w miastach powiatowych działały często aż trzy księgarnie (punkty sprzedaży książek) – „Domu Książki”, „Ruchu” i GS-u. Wydział Propagandy i Agitacji KC PZPR przyczyn niepowodzeń w upowszechnianiu czytelnictwa na wsi upatrywał m.in. w braku odpowiedniej literatury ideologiczno-propagandowej, skierowanej do chłopów. During the nineteen-fifties, in the Polish countryside, books were circulated chiefly by the network of the „Peasant Cooperative” shops, by volunteers, and by postmen, who offered to the customers the books of the company „Ruch”. The books available in the „Peasant Cooperative” shops were provided by the company „Dom Książki”, obtained through the intermediary structures of the Central Offices of the Farmers Cooperatives. Starting with 1951 through the next five years, production and distribution of books in Poland was supervised by the Central Bureau of Publications, Typographical Industry and Bookselling. The archives of this institution, nowadays kept at the Central Archives of Modern Records in Warsaw, demonstrate that selling books to the peasants encountered various problems. Initially, the idea of selling books in village shops proved a disappointment. These shops had neither the necessary room nor the trained personnel to vend printed matter. The shopkeepers often wouldn’t even bother to unpack the books, but sent them back immediately. In 1951, the overall bookselling plan was realized only at the level of 32%, rising a year later to 46%. To reach that level the village shopkeepers combined selling books with deficit wares, or gave books instead of the change. The number and destination of newly published books always went in accord with a central plan, which was worked out in administrative capitals of provinces. These plans were based on a mechanical division of the numbers of books appointed to locations, regardless of actual needs. Training the shopkeepers in vending books also proved ineffective, because of the high level of personnel rotation in shops. At the beginning of 1953, there was an attempt at establishing a system of distribution, but the undertaken activities brought little authentic change. The second attempt, launched towards the end of 1954, brought more effect. In result, in 1955, even small towns could often boast three bookshops (or so called selling „points”), run by the „Dom Książki” company, the „Ruch” company, and the „Peasant Cooperative” vendors. At the same time, within the Propaganda and Campaigning Division of the Central Committee of the Communist party in Warsaw there prevailed the conviction that failure of the readership programme among the peasantry was mainly due to lack of adequate ideological and propaganda literature.
Authors and Affiliations
Agnieszka Chamera-Nowak
Keywords
Related Articles
- EP ID EP73837
- DOI -
- Views 50
- Downloads 0
The collection of Joachim Lelewel in the Rare Book Department of the Vilnius University Library
Historian, cartographer, bibliographer, book scientist Joachim Lelewel (1786-1861) devised and bequeathed his private library to the Vilnius University. This collection, preserved in the Rare Book Department of the VU Li...
Materiały źródłowe do katalogu wydawnictw migracyjnych, opracowane na podstawie kolekcji Stowarzyszenia Ochrony Poloników Niemieckich w Opolu. Cz. 2 Polonika emigracyjne
This catalog contains 117 bibliographic entries elaborated personally by the authors. The unit includes: name and surname of the author, title, designation of issue, place of publication, publisher’s name, release date a...
The Division of Rare Books and Manuscripts, SPSTL SB RASc: collections, scientifi c acitivities, and popularisation
The Division of Rare Books and Manuscripts of the State Public Scientifi c Technological Library of the Siberian Branch of the Russian Academy of Sciences (Госуда́рственная публи́чная нау́чно-техни́ческая библиоте́ка Сиб...
Wybrane kolekcje książek w zbiorach Grodzieńskiego Państwowego Muzeum Historyczno-Archeologicznego
Artykuł przedstawia księgozbiór Grodzieńskiego Państwowego Muzeum Historyczno-Archeologicznego, który zawiera jedną z najbogatszych historycznych kolekcji książek na Białorusi. Początkami swymi sięga lat 20. XX w. Do zbi...
Z badań nad piśmiennictwem pragmatycznym średniowiecznej biblioteki klasztoru cystersów w Mogile
The article is a piece of broader research on the scriptorium of the Cistercian monastery in Mogila from mid-15th to the beginnings of 16th century. According to Edward Potkowski, one of the functions of writing was prag...