Mu’tezile’de Bireyi Bilgiye Ulaştırmada Nazar ve Hâtırın İşlevi
Journal Title: ULUSLARARASI DORLİON AKADEMİK SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ (DASAD) - Year 2024, Vol 2, Issue 1
Abstract
Mu’tezilî düşüncede akıl yürütme, dinden öncedir ve vaciplerin ilki olmayı hak eder. Bu nedenle Allah’ın özel lütfu olan aklı kullanması insanın ilk görevidir. Çünkü insan, düşünerek olası zararları kendisinden uzaklaştırma, fayda temin etme ve zihninin yöneldiği delillerden hareketle bilinmeyene ulaşma yetisine sahip özel bir varlıktır. Öyleyse akıl yürütmenin meşakkatli doğasına katlanarak teklîfin temeli olan bu görev mutlaka yerine getirmelidir. İnsan, düşünmemenin ve bilgisizliğin yaratacağı korku ile nazara ve kendisine (iç ses) yönelebilir, düşünmenin zorunlu olduğunu idrak edebilir. Zira o, kendisini düşünür kılan bir doğaya sahiptir ve düşünmeye çağıran uyarıcıların etkisinde bir varlıktır. Mu’tezile düşüncesinde nazarın öncesinde bireyi nazara hazırlayan düşünmeme korkusu da hâtır olarak adlandırılır. Hâtırın, bireyin kendinden ve dış çevreden kaynaklanan pek çok nedenle oluşabileceği makalede vurgulanacak temalardan biri olacaktır. Bu itibarla makalede, Mu'tezile açısından bu nedenlerin bireyin düşünme sürecine etkisi açıklanmaya çalışılacaktır. Mu’tezile’nin bilgi bahsinin merkezinde yer alan her iki kavramı bütün yönleriyle ele almak makale düzeyinde elbette mümkün değildir. Bu nedenle makalede, akıl sahibi mükellef varlık için nazar ve hâtırın ontolojik ve epistemolojik önemi, her iki kavramın bilgisizlik korkusuyla mantıksal ilintisi, mahiyetlerine dair nitelik ve özellikleri tasvirî yöntemle incelenecektir. Çalışmada temel kavramların detaylı lügavî ve ıstılahî tahlillerine ve tarihî arka planına yer verilmeyecek, Mu’tezile’nin her iki kavramla ulaşmak istediği temel parametrelere yoğunlaşıp ana tema kurgulanacaktır.
Authors and Affiliations
Hüseyin Maraz
Keywords
Related Articles
- EP ID EP741808
- DOI https://doi.org/10.5281/zenodo.11521271
- Views 20
- Downloads 0
Yalnızlık ve Felsefe
Bu makale yalnızlığın neden felsefi bir problem olduğu sorusunu yanıtlamak üzere hazırlanmıştır. Yalnızlığın neden felsefi bir problem olduğunu açığa çıkarabilmek için öncelikle yalnızlığın nasıl bir kavram olduğundan, n...
Sultan Sencer Dönemi Oğuz İsyanına Sosyo-Kültürel Bir Yaklaşım
11. yüzyılda bir yandan Oğuzların birbirleriyle mücadeleleri diğer yandan da onların çabalarıyla kurulan Büyük Selçuklu Devleti, benzer şekilde bu halkın iç çekişmeleri sonucu yıkılmıştır. Selçuklu Devleti içindeki iç çe...
Çatışma Kuramı Ekseninde Budizm ve Hıristiyanlığın Doğuşu
Dinler Tarihi ve Sosyoloji arasında dini araştırmalar açısından interdisipliner bir bağ söz konusudur. Kutsal ve tarihsel metinler, Sosyoloji sayesinde toplumsal yaşamı anlamamızı sağlayan birer kaynağa dönüşür ve tarihs...
Hilmi Ziya Ülken’in Din Anlayışı
Avrupa’da meydana gelen bilimsel, ekonomik ve sosyolojik gelişmelerle birlikte ortaya çıkan toplumsal yapıdaki farklılaşmalar Avrupa dışı coğrafyaları da etkilemiştir. Osmanlı İmparatorluğu da bu gelişmelerden etkilenmiş...
İbn Hacer’in Moğultay’a Yönelttiği Eleştiriler Özelinde Hadis Şerhçiliğinde Tenkit
Hadis şerhçiliği, rivayetlerin isnad ve metin açısından analiz ve yorumlanmasına dair bilgi birikiminin oluşumuna katkıda bulunan; bu müktesebatı tahkik, tenkit ve ikmâl yöntemleriyle değerlendirerek kâmil şerh metinleri...