Mu’tezile’de Bireyi Bilgiye Ulaştırmada Nazar ve Hâtırın İşlevi
Journal Title: ULUSLARARASI DORLİON AKADEMİK SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ (DASAD) - Year 2024, Vol 2, Issue 1
Abstract
Mu’tezilî düşüncede akıl yürütme, dinden öncedir ve vaciplerin ilki olmayı hak eder. Bu nedenle Allah’ın özel lütfu olan aklı kullanması insanın ilk görevidir. Çünkü insan, düşünerek olası zararları kendisinden uzaklaştırma, fayda temin etme ve zihninin yöneldiği delillerden hareketle bilinmeyene ulaşma yetisine sahip özel bir varlıktır. Öyleyse akıl yürütmenin meşakkatli doğasına katlanarak teklîfin temeli olan bu görev mutlaka yerine getirmelidir. İnsan, düşünmemenin ve bilgisizliğin yaratacağı korku ile nazara ve kendisine (iç ses) yönelebilir, düşünmenin zorunlu olduğunu idrak edebilir. Zira o, kendisini düşünür kılan bir doğaya sahiptir ve düşünmeye çağıran uyarıcıların etkisinde bir varlıktır. Mu’tezile düşüncesinde nazarın öncesinde bireyi nazara hazırlayan düşünmeme korkusu da hâtır olarak adlandırılır. Hâtırın, bireyin kendinden ve dış çevreden kaynaklanan pek çok nedenle oluşabileceği makalede vurgulanacak temalardan biri olacaktır. Bu itibarla makalede, Mu'tezile açısından bu nedenlerin bireyin düşünme sürecine etkisi açıklanmaya çalışılacaktır. Mu’tezile’nin bilgi bahsinin merkezinde yer alan her iki kavramı bütün yönleriyle ele almak makale düzeyinde elbette mümkün değildir. Bu nedenle makalede, akıl sahibi mükellef varlık için nazar ve hâtırın ontolojik ve epistemolojik önemi, her iki kavramın bilgisizlik korkusuyla mantıksal ilintisi, mahiyetlerine dair nitelik ve özellikleri tasvirî yöntemle incelenecektir. Çalışmada temel kavramların detaylı lügavî ve ıstılahî tahlillerine ve tarihî arka planına yer verilmeyecek, Mu’tezile’nin her iki kavramla ulaşmak istediği temel parametrelere yoğunlaşıp ana tema kurgulanacaktır.
Authors and Affiliations
Hüseyin Maraz
Keywords
Related Articles
- EP ID EP741808
- DOI https://doi.org/10.5281/zenodo.11521271
- Views 10
- Downloads 0
Kitap Değerlendirmesi: Veganizm
Özet Valery Giroux ve Renan Laure tarafından yazılan Veganizm adlı kitabı dilimize Z. Hazal Louze kazandırmış, eser İletişim Yayınları tarafından 2021 yılında basılmıştır. Kitap, beş bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadı...
Türkiye’de Sivil Toplum Katılımının Yönetişim Düzenlemeleri Üzerinden İncelenmesi
Yönetim yaklaşımlarında aktörlerin katılımını arttıran bir model olarak geliştirilen yönetişim; politikaların geliştirilmesinde ve uygulamalarda paydaşların da süreçlere farklı mekanizmalar ile dâhil edilmesini kapsamakt...
Hilmi Ziya Ülken’in Din Anlayışı
Avrupa’da meydana gelen bilimsel, ekonomik ve sosyolojik gelişmelerle birlikte ortaya çıkan toplumsal yapıdaki farklılaşmalar Avrupa dışı coğrafyaları da etkilemiştir. Osmanlı İmparatorluğu da bu gelişmelerden etkilenmiş...
Kitap Değerlendirmesi: Çağdaş Sosyologların Toplum ve Din Görüşleri
Bu çalışmada, Türkçe literatüre kazandırılan Inger Furseth ve Pål Repstad’ın Çağdaş Sosyologların Toplum ve Din Görüşleri adlı eseri değerlendirilmiştir. Amaç kitap değerlendirmesi olduğu için ele alınan sos...
Social Change and Religion
Change is an inevitable fact of all communities and all institutions that make up societies. Religion as a social organization that brings social orders into being and keeps them together is anything but a section and a...