PRZYSTOSOWANIE I OPÓR ŻEŃSKICH ZGROMADZEŃ ZAKONNYCH WOBEC WŁADZ KOMUNISTYCZNYCH W POLSCE. ZARYS PROBLEMU
Journal Title: Studia z Prawa Wyznaniowego - Year 2012, Vol 15, Issue 15
Abstract
W okresie reżimu komunistycznego w Polsce we wszystkich praktycznie obszarach życia istniały dwie postawy społeczne: przystosowanie i opór. Zewnętrznym przejawom przystosowania, towarzyszyło zachowanie suwerenności wewnętrznej i zdolności do stawiania oporu, przynajmniej wobec niektórych cech systemu czy kierunku działania władz. Antykomunistyczny opór dotyczył wszystkich warstw i grup społecznych. Podejmowany był nie tylko przez zbrojne podziemie ale także przez znaczną część polskiego społeczeństwa. Był ukierunkowany przede wszystkim na kwestie wolności wyznawania religii, naruszania wartości tradycji narodowej, czy wobec ograniczania wolności przekonań i wypowiedzi. Walka z zakonami należała do głównych celów większości reżimów, które kiedykolwiek walczyły z Kościołem. Katolicy byli traktowani jako obywatele drugiej kategorii, zakonnice natomiast jak obywatele trzeciej kategorii, nieustannie spychane na margines życia społecznego, pozbawiane nie tylko możliwości awansu społecznego, ale przede wszystkim podstawowych praw i swobód obywatelskich gwarantowanych przez Konstytucję. Systematycznie pozbawiano siostry prowadzenia działalności apostolskiej i swobodnego podejmowania pracy zawodowej, odmawiano możliwości zdobycia wykształcenia, korzystania z świadczeń socjalnych takich jak ochrona zdrowia, ubezpieczenia społeczne czy świadczenia emerytalne, instrumentalnie wykorzystywano przepisy podatkowe. Planowa ateizacja dotknęła wszystkie obszary działalności wspólnot zakonnych. Przyjmowała ona charakter rozwiązań instytucjonalno-prawnych. Walka z działalnością zakonów dokonywana była „w majestacie prawa”. W okresie od 1949 do 1967 zlikwidowano ponad 80 szkół zakonnych, 263 domy dziecka, 680 przedszkoli, 73 świetlice, 46 żłobków. Z 276 szpitali, w których siostry pracowały do roku 1967 zostały tylko w 93. Szpitale zakonne upaństwowiono. W celu skutecznej obrony zakonów, z inicjatywy Prymasa Wyszyńskiego zapoczątkowano instytucjonalne formy współpracy zgromadzeń zakonnych. Narzędziem represyjnej polityki państwa, prowadzonej w stosunku do zgromadzeń zakonnych była Ustawa o przejęciu „dóbr martwej ręki” z 20 marca 1950 r. mająca na celu ograniczenie bazy materialnej zakonów, wprowadziła stan prawny, w którym zgromadzenia zakonne traciły własne ziemie i gospodarstwa, będące podstawą utrzymania wielu wspólnot zakonnych, a zwłaszcza nowicjatów i domów formacyjnych. Afirmacja, przystosowanie, opór, opozycyjność – wszystkie te postawy występowały jednocześnie i we wzajemnym powiązaniu. Zakonnice, tak jak całe społeczeństwo, zmuszone do milczenia i respektowania narzuconych reguł, przystosowały się do nich, jednocześnie broniły pewnego zakresu autonomii i próbowały ją poszerzać. Dzieje PRL można przedstawić jako proces zmagania się między aparatem władzy a społeczeństwem, w którym to zmaganiu zmieniają się obie strony.
Authors and Affiliations
Agata Mirek
Keywords
Related Articles
- EP ID EP103863
- DOI -
- Views 217
- Downloads 0
The “living together” argument in the European Court of Human Rights case-law
This article analyses the three cases where the argument of “living together” was engaged by the ECtHR and accepted as a legal justification for the prohibition of the full-face veils (burqa and niqab): SAS v. France (20...
Charakterystyka stosunku prawnego łączącego kapelana z podmiotem leczniczym w świetle przepisów prawa polskiego i wybranych regulacji prawa wewnętrznego Kościoła katolickiego
Przedmiotem artykułu jest przedstawienie form prawnych nawiązania współpracy podmiotu leczniczego z kapelanem w celu zagwarantowania pacjentom prawa do opieki duszpasterskiej. Problem badawczy stanowi określenie relacji...
Wybrane zagadnienia dotyczące pozycji prawnej duchownego w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Celem niniejszego artykułu jest zrekonstruowanie wybranych aspektów pozycji prawnej duchownego na gruncie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analizie poddano 33 wyroki i decyzje w przedmiocie dopuszczal...
STANOWISKO EPISKOPATU POLSKI WOBEC NEUTRALNOŚCI ŚWIATOPOGLĄDOWEJ PAŃSTWA W TOKU PRAC NAD KONSTYTUCJĄ Z 2 KWIETNIA 1997 R
Prawo Kościoła do wypowiadania się w sprawach publicznych jest pochodną uprawnienia tej treści przysługującego poszczególnym obywatelom doń przynależącym. Głosu najwyższych władz Kościoła w Polsce nie mogło zabraknąć w...
FLOATING TERRITORIES OF RELIGION(S): SHIFTING PARADIGMS, ERRATIC THEORIES, AND VOLATILE REALITIES?
This paper attempts to outline the issue of “territory”, and other related conceptual categories such as “space”, in religious studies. Based on recent as well as older publications, it critically addresses current debat...