PRZYSTOSOWANIE I OPÓR ŻEŃSKICH ZGROMADZEŃ ZAKONNYCH WOBEC WŁADZ KOMUNISTYCZNYCH W POLSCE. ZARYS PROBLEMU
Journal Title: Studia z Prawa Wyznaniowego - Year 2012, Vol 15, Issue 15
Abstract
W okresie reżimu komunistycznego w Polsce we wszystkich praktycznie obszarach życia istniały dwie postawy społeczne: przystosowanie i opór. Zewnętrznym przejawom przystosowania, towarzyszyło zachowanie suwerenności wewnętrznej i zdolności do stawiania oporu, przynajmniej wobec niektórych cech systemu czy kierunku działania władz. Antykomunistyczny opór dotyczył wszystkich warstw i grup społecznych. Podejmowany był nie tylko przez zbrojne podziemie ale także przez znaczną część polskiego społeczeństwa. Był ukierunkowany przede wszystkim na kwestie wolności wyznawania religii, naruszania wartości tradycji narodowej, czy wobec ograniczania wolności przekonań i wypowiedzi. Walka z zakonami należała do głównych celów większości reżimów, które kiedykolwiek walczyły z Kościołem. Katolicy byli traktowani jako obywatele drugiej kategorii, zakonnice natomiast jak obywatele trzeciej kategorii, nieustannie spychane na margines życia społecznego, pozbawiane nie tylko możliwości awansu społecznego, ale przede wszystkim podstawowych praw i swobód obywatelskich gwarantowanych przez Konstytucję. Systematycznie pozbawiano siostry prowadzenia działalności apostolskiej i swobodnego podejmowania pracy zawodowej, odmawiano możliwości zdobycia wykształcenia, korzystania z świadczeń socjalnych takich jak ochrona zdrowia, ubezpieczenia społeczne czy świadczenia emerytalne, instrumentalnie wykorzystywano przepisy podatkowe. Planowa ateizacja dotknęła wszystkie obszary działalności wspólnot zakonnych. Przyjmowała ona charakter rozwiązań instytucjonalno-prawnych. Walka z działalnością zakonów dokonywana była „w majestacie prawa”. W okresie od 1949 do 1967 zlikwidowano ponad 80 szkół zakonnych, 263 domy dziecka, 680 przedszkoli, 73 świetlice, 46 żłobków. Z 276 szpitali, w których siostry pracowały do roku 1967 zostały tylko w 93. Szpitale zakonne upaństwowiono. W celu skutecznej obrony zakonów, z inicjatywy Prymasa Wyszyńskiego zapoczątkowano instytucjonalne formy współpracy zgromadzeń zakonnych. Narzędziem represyjnej polityki państwa, prowadzonej w stosunku do zgromadzeń zakonnych była Ustawa o przejęciu „dóbr martwej ręki” z 20 marca 1950 r. mająca na celu ograniczenie bazy materialnej zakonów, wprowadziła stan prawny, w którym zgromadzenia zakonne traciły własne ziemie i gospodarstwa, będące podstawą utrzymania wielu wspólnot zakonnych, a zwłaszcza nowicjatów i domów formacyjnych. Afirmacja, przystosowanie, opór, opozycyjność – wszystkie te postawy występowały jednocześnie i we wzajemnym powiązaniu. Zakonnice, tak jak całe społeczeństwo, zmuszone do milczenia i respektowania narzuconych reguł, przystosowały się do nich, jednocześnie broniły pewnego zakresu autonomii i próbowały ją poszerzać. Dzieje PRL można przedstawić jako proces zmagania się między aparatem władzy a społeczeństwem, w którym to zmaganiu zmieniają się obie strony.
Authors and Affiliations
Agata Mirek
Keywords
Related Articles
- EP ID EP103863
- DOI -
- Views 215
- Downloads 0
THE ACTIVITY OF THE JOINT COMMISSION FROM 1989 TO 2008 AS A MANIFESTATION OF DIALOGUE BETWEEN CHURCH AND STATE IN LIGHT OF SELECTED ISSUES
Poland, after the political transformation in 1989, saw the normalization of the relations with respect to individual churches and religious denominations. An indication of that state of affairs was the adoption of a cle...
PRAWO DO NAUKI RELIGII W PUBLICZNYCH SZKOŁACH I PRZEDSZKOLACH A ZASADA RÓWNOUPRAWNIENIA ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH
Związki wyznaniowe o uregulowanej sytuacji prawnej mają prawo do organizowania lekcji religii w przedszkolach i szkołach publicznych. Kształt tego uprawnienia związków wyznaniowych potwierdza prawo rodziców do wychowania...
PRAWO RODZICÓW DO WYCHOWANIA DZIECKA ZGODNIE Z WŁASNYMI PRZEKONANIAMI W ŚWIETLE KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z DNIA 2 KWIETNIA 1997 R.
Przedmiotem artykułu jest przedstawienie konstytucyjnego prawa rodziców do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami w kontekście prawa dziecka do wolności sumienia i wyznania. Rozważania rozpoczynają się od sc...
ZAKRES IMPLEMENTACJI PRZEPISÓW KONKORDATU DOTYCZĄCYCH ZAWIERANIA MAŁŻEŃSTW CYWILNYCH W FORMIE WYZNANIOWEJ DO SYSTEMU PRAWA POLSKIEGO
Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza problemu dotyczącego sposobu i zakresu implementacji postanowień konkordatu zawartego między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską w 1993 r. dotyczących wyznaniowej for...
THE POSITION OF THE POLISH EPISCOPATE ON THE STATE’S NEUTRALITY IN THE MATTER OF OUTLOOK DURING THE DRAWING UP OF THE POLISH CONSTITUTION OF 2nd APRIL 1997
The Church’s right to voice her opinion on public matters stems from a similar right held by the citizens comprising the body of the faithful. Consequently, the highest Church authorities felt compelled to take part in...