Roszczenia majątkowe osób poszkodowanych działaniami komunistycznego państwa i sposób ich zaspokajania w okresie "odwilży" (1955-1957). Zarys problematyki
Journal Title: Pamięć i Sprawiedliwość; Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo naukowe poświęcone historii najnowszej - Year 2016, Vol 28, Issue 2
Abstract
Artykułu jest próbą przybliżenia problemu odszkodowań wypłacanych w latach „odwilży” ofiarom komunistycznego bezprawia. Tematyka ta należała do najistotniejszych w omawianym okresie i wiązała się ściśle z bezprecedensową w historii krajów komunistycznych falą rozliczeń, które w części spośród nich, przede wszystkim w ZSRR i w Polsce, rozpoczęły się po śmierci Stalina i kulminowały w latach 1956-1957 r. Autor dowodzi, że pierwsze rekompensaty byli więźniowie otrzymali już po ujawnieniu rewelacji Józefa Światły na przełomie 1954/1955 r. Ich beneficjentami stały się wówczas przede wszystkim ofiary czystek w szeregach partii komunistycznej i Ludowego Wojska Polskiego, a organizacją pomocy zajęły się instytucje oparte na strukturach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej: Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej i Wydziału Administracyjnego KC PZPR. Sytuacja ta zmieniła się radykalnie po XX Zjeździe KPZR i – zwłaszcza – po dojściu do władzy Władysława Gomułki. W listopadzie 1956 r. Sejm PRL uchwalił ustawę o odpowiedzialności państwa za szkody wywołane przez funkcjonariuszów państwa, która coraz liczniejszemu gronu osób rehabilitowanych pozwalała na stosunkowo skuteczne działania rewindykacyjne. W połowie 1957 r. Ministerstwo Finansów szacowało, że wnioski o odszkodowania sięgają już ok. 210 mln zł. Zaskoczona takim obrotem sprawy ekipa Władysława Gomułki bardzo szybko podjęła działania mające przynieść ograniczenie skutków ustawy, a Sąd Najwyższy w naprędce przyjętych wytycznych wymiaru sprawiedliwości uznał, że przy zasądzaniu odszkodowań należy uwzględniać „nie tylko okoliczności przemawiające na rzecz poszkodowanego”, ale i sytuację finansową państwa. Przedstawiony przez autora opis jest tylko bardzo wstępnym zarysowaniem problemu. Wymaga on dalszych badań, i związanej z nimi pogłębionej kwerendy, zwłaszcza w zasobach archiwalnych byłego Ministerstwa Sprawiedliwości, Prokuratury Generalnej, Naczelnej Prokuratury Wojskowej, Sądu Najwyższego, Najwyższego Sądu Wojskowego i resortów gospodarczych PRL.
Authors and Affiliations
Arkadiusz Kutkowski
Keywords
Related Articles
- EP ID EP197027
- DOI -
- Views 110
- Downloads 0
Chadecja w PRL? Czy politycy katoliccy byli chrześcijańskimi demokratami?
In the period of 1945–1989, in Communist Poland, after the subjection of the Labour Party by the Communists in 1945, and their assimilation in 1950 by the Democratic Party, there was no independent Christian Democratic p...
Litwin-katolik? Witold Wielki i św. Kazimierz jako bohaterowie narodowi w litewskiej prasie niezależnej 1972–1988
The article analyses the content of the longest running Lithuanian underground magazines from the 1970s and 1980s: Lietuvos katalikų bažnyčios kronika, Aušra, Rūpintojėlis and a few others, were published in independent...
Polska inna niż PRL. Rozważania programowe O co walczymy? na łamach organu Stronnictwa Narodowego „Walka” w latach 1941–1944
During the period of 1941–1944, “Walka” the head body of the National Party in the period of occupation published the series entitled “O co walczymy?” (What do we fight for?). It was comprised of 32 detailed drafts. They...
Poznański czerwiec 1956 roku w prasie polonijnej w Stanach Zjednoczonych
Artykuł przedstawia reakcje polonijnych dzienników i tygodników na wydarzenia poznańskiego czerwca 1956 roku. Analizą objęto czternaście tytułów prasowych, wydawanych w różnych ośrodkach polonijnych. W roku 1956 prasa po...
Wokół wydarzeń we Lwowie 22–24 listopada 1918 roku
Lwów przez trzy tygodnie (1–22 listopada 1918 r.) był miastem podzielonym. Ukraińcy, którzy próbowali go zająć, natknęli się na spontaniczny opór mieszkańców. Żydzi, którzy po ludności polskiej stanowili drugą pod względ...