Sowieckie organy bezpieczeństwa na Wołyniu 1944-1947

Apply

Sowieckie organy bezpieczeństwa na Wołyniu 1944-1947

Journal Title: Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej - Year 2012, Vol 47, Issue

Abstract

Historia sowieckich organów bezpieczeństwa na Wołyniu stanowi doskonały przykład ilustrujący główne problemy władzy radzieckiej w opanowywaniu nowo wcielonych i zarazem wrogo nastawionych do ZSRR terenów. Z jednej strony mamy do czynienia z niezwykle sprawnym odtworzeniem struktur władzy, z drugiej zaś z niedoborem i wyjątkowo marną jakością kadr tworzących nowy ustrój. Wcześniejsze przygotowywanie zrębów nowej administracji oraz kadr kierowniczych zostało w znacznej mierze zniweczone już po przybyciu na Wołyń. W przypadku organów bezpieczeństwa sytuacja ta jest doskonale widoczna zarówno w ich strukturze, jak i też w doraźnych zabiegach władzy mających na celu ratowanie sypiących się planów. W przeciwieństwie do wcześniej wyzwalanych przez Armię Czerwoną wschodnich obwodów Ukrainy, gdzie odtwarzanie przedwojennych struktur nie napotykało na opór, Wołyń był terenem niezwykle trudnym i niebezpiecznym. O ile na wschodzie skadrowane Wydziały Obwodowe NKWD i NKGB bez przeszkód rozwijały swoją działalność i nie miały większych problemów z odtworzeniem niżej stojących w hierarchii organizacyjnej wydziałów i komórek, to na Wołyniu nawet najlepiej przygotowani i doświadczeni dowódcy nie byli w stanie realizować powierzonych im zadań bez odpowiednio przygotowanych szeregowych funkcjonariuszy. Aby zaradzić dramatycznemu niedoborowi kadr w szeregi organów bezpieczeństwa masowo wcielono byłych partyzantów, a z okolicznych mieszkańców utworzono pomocnicze Oddziały Niszczycielskie. Podobnie jak i w Armii Czerwonej nacisk był kładziony na liczebność, a nie na jakość nowych funkcjonariuszy. Przejęcie partyzantów z jednej strony rozwiązało problem liczebności i znajomości terenu, z drugiej zaś kompletnie rozluźniło dyscyplinę i drastycznie obniżyło poziom całych organów. W tym miejscu należy podkreślić, iż organy bezpieczeństwa, zwłaszcza zaś milicja, często były jedynymi przedstawicielami władzy radzieckiej w terenie i stały się jej swoistym symbolem. W rezultacie w powszechnym odbiorze nie tylko czekiści, ale także zwykli ludzie skierowani z głębi ZSRR do pracy na Wołyniu wzbudzali uzasadniony strach i nieufność. W początkowym okresie działania sowieckich organów bezpieczeństwa na Wołyniu sukcesy w zwalczaniu podziemia udało się osiągnąć jedynie dzięki ogromnej liczbie zaangażowanych funkcjonariuszy i rozmachowi prowadzonych akcji. Masowość aresztowań połączona z prymitywnymi i brutalnymi metodami przesłuchań sprawiała, iż prędzej czy później śledczy wyłapywali osoby realnie powiązane z podziemiem i przekazywali je do dalszej „obróbki” bardziej profesjonalnym kadrom z Zarządów Obwodowych lub nawet oficerom pracującym na szczeblu republikańskim. Masowy terror stosowany w ramach walki z bandytyzmem w połączeniu z licznymi nadużyciami i przestępstwami popełnianymi przez funkcjonariuszy walnie przyczynił się do przedłużenia oporu podziemia oraz pogłębienia i tak już kolosalnych strat ludzkich i zniszczeń wojennych. Warto podkreślić fakt, iż organy bezpieczeństwa stale ewoluowały i zmieniały nie tylko sposoby swojej działalności, ale także i struktury. Wraz z pokonaniem oddziałów partyzanckich i przejściem podziemia do głębokiej konspiracji główny nacisk został przeniesiony z akcjii prowadzonych przez Wojska Wewnętrzne na działania operacyjne koordynowane przez Wydziały Walki z Bandytyzmem. Stałemu ulepszaniu poddawano także system dowodzenia oraz ewidencjonowania. Analizując dokumenty dotyczące działalności organów bezpieczeństwa możemy pokusić się o tezę, iż Wołyń stał się swoistym poligonem doświadczalnym, na którym bez oglądania się na straty, sowieckie kierownictwo testowało różne metody opanowywania terenu i podporządkowywania sobie niechętnie nastawionej ludności. W efekcie tych działań udało się nie tylko przeprowadzić całkowitą sowietyzację, ale także wypracować skuteczny, choć niezwykle krwawy i brutalny system walki z podziemiem.

Authors and Affiliations

Adam Kaczyński

Keywords

EP ID EP94128
DOI -
Views 100
Downloads 0