The Czechoslovak Little Sister: A brief overview of the organizational development of the foreign intelligence service in Communist Czechoslovakia, 1953–1989
Journal Title: Pamięć i Sprawiedliwość; Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo naukowe poświęcone historii najnowszej - Year 2017, Vol 30, Issue 2
Abstract
Pierwsza Delegatura Wywiadu, jedna z najważniejszych służb StB (tajnej policji), wyłoniła się z wywiadu zagranicznego i politycznego w trakcie najważniejszej reorganizacji czechosłowackiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w październiku 1953 r. Pierwsza Delegatura odgrywała ważną rolę do końca 1989 r., będąc satelickim aparatem wywiadu sowieckiego oraz realizacji polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa całego bloku komunistycznego. Czechosłowacki wywiad pracował zgodnie z kilkoma wytycznymi operacyjnymi w taki sam sposób jak wywiad sowiecki: polityczny, naukowy i technologiczny oraz wywiad nielegalny. W siedzibie głównej mieściło się kilka działów operacyjnych i departamentów, których struktura organizacyjna była stosunkowo często zmieniana. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w. Pierwsza Delegatura rozszerzyła swoją działalność na wiele regionów całego świata i funkcjonowała w Azji, Afryce i Ameryce Południowej oraz w krajach, będących głównymi wrogami reżimu (USA, Wielkiej Brytanii, Republice Federalnej Niemiec, Francji itd.). W 1968 r. wywiad czechosłowacki osiągnął wiele sukcesów i zdołał przeniknąć do wybranych instytucji politycznych, bezpieczeństwa oraz finansów demokracji zachodnich oraz państw Trzeciego Świata. Po stłumieniu Praskiej Wiosny Pierwszą Delegaturę zreorganizowano. Przeprowadzono gruntowną wymianę personelu, co miało duży wpływ na jego modus operandi. Wywiad działał ponownie pod nadzorem sowieckim, a w okresie normalizacji stał się godną zaufania satelicką służbą wywiadowczą bloku komunistycznego, odgrywając jedną z ról w globalnej strategii skoordynowanej z centralą KGB w Moskwie. Rozwój wywiadu czechosłowackiego można łatwo prześledzić, obserwując stopniowy wzrost liczby pracowników Pierwszej Delegatury: pod koniec 1953 r. zatrudniała ona tylko 300 osób; na początku roku 1962 – 854; pod koniec roku 1969 – 1341; a w 1988 r. łączna liczba pracowników wywiadu wyniosła 1562 osoby. Wzrosła także liczba obcokrajowców pracujących w tej instytucji: pod koniec 1953 r. było ich osiemnastu w siedemnastu krajach, działających w ambasadach Czechosłowacji; w połowie lat sześćdziesiątych – 41 w 39 krajach, a pod koniec lat osiemdziesiątych – 38 w 35 krajach. Liczba nielegalnych rezydentów była znacznie niższa. Artykuł koncentruje się na rozwoju struktury organizacyjnej wywiadu i dokonanych w nim zmianach, a także na składzie kierownictwa Pierwszej Delegatury i poszczególnych działów operacyjnych oraz zaplecza centrali; częściowo także jednostek organizacyjnych działających na terytorium Czechosłowacji. Tylko niewielka część rozważań obejmuje rozwój sieci agentów, skład personelu poza granicami kraju, zarządzanie przez sowiecką służbę wywiadowczą oraz współpracę z zaprzyjaźnionymi służbami satelickimi.
Authors and Affiliations
Pavel Žaček
Keywords
Related Articles
- EP ID EP353720
- DOI -
- Views 104
- Downloads 0
Prasa szwajcarska o Polakach w dobie I wojny światowej
Among the many subjects discussed in the Swiss press during World War I, one of the most interesting was that of foreigners. It was usually analysed in terms of the impact of their presence on Swiss domestic, foreign or...
„Oddajcie nam Matkę Bożą…”. Działania dezintegracyjne aparatu bezpieczeństwa wobec sanktuarium w Starej Błotnicy w świetle dokumentów SB
Stara Błotnica is an important local sanctuary in the Radom (former Sandomierz) diocese. The icon of the Our Lady of Consolation enshrined in the local church was for centuries considered to be miraculous by the faithful...
Rozbiórka byłego soboru Aleksandra Newskiego na placu Saskim w Warszawie. Studium przypadku z dziedziny polityki i administracji władz centralnych i samorządowych odrodzonej Rzeczypospolitej
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w ramach oczyszczenia przestrzeni publicznej Warszawy z pozostałości zaborczej polityki symbolicznej podjęto decyzję o rozbiórce soboru prawosławnego pw. św. Aleksandra Newskiego...
Od Komitetu Rewolucyjnego do Konferencji Samorządu Robotniczego. Próby budowy samorządności robotniczej po Październiku '56 na przykładzie Zakładów Mechanicznych "Tarnów"
Jednym z ważniejszych elementów przemian po Październiku 1956 r. była budowa samorządu robotniczego. W większych zakładach pracy powstawały spontanicznie komitety rewolucyjne i rady robotnicze. W listopadzie 1956 r. uchw...
Polityka zasad i celów. Polski obóz narodowodemokratyczny w Rosji w latach 1917–1918
The Russian revolutions have been a major influence on the activity of the National Democracy (ND). Most importantly, they provided an opportunity for the movement to openly put forward a programme of restoration of an i...