TURANCILIK MEFKÛRESİ BAĞLAMINDA HALİDE EDİB’İN YENİ TURAN’INA DAİR
Journal Title: Türkoloji Dergisi - Year 2015, Vol 20, Issue 1
Abstract
Halide Edip, II. Meşrutiyet Dönemi’nin sade Türkçeyle en karakteristik eserlerini veren yazarlarından birisidir. Eserlerinin bir kısmını İngilizce yazmış olan Halide Edib’in eserlerinde memleket sorunlarına çözüm önerileri sunduğunu ve dönem özelliklerine de uygun olarak toplumsal sorunları ele aldığını görmekteyiz. Halide Edib’in Yeni Turan’ı, gelenekseli ve eskiyi temsil eden Yeni Osmanlılar Partisi ile modern yaklaşımları temsil eden Yeni Turan Partisi arasındaki mücadelelerden yola çıkarak döneminde çok önemli olan “Türkçülük/Turancılık” ve “adem-i merkeziyetçilik (decentralisation)” fikir hareketlerinin birbiriyle çelişmediğini savunan bir tezli roman olarak karşımıza çıkmaktadır. Romanda bu fikir hareketlerine ek olarak dinde içtihat kapısının açık tutulması, kadına ve eğitime verilen önem üzerinde de durulmaktadır. Fakat Yeni Turan’da yazarın ısrarla kozmopolit yaklaşımlar sergilemesi, tüm gayrimüslim unsurlar isyan etmiş ve bağımsızlıklarını kazanmışken hâlâ adem-i merkeziyet fikrini dayatmaya çalışarak bunun Türkçülük fikir hareketiyle çelişmediğini kanıtlanmaya çalışması dikkat çekicidir. Bu bağlamda 1912 senesinden 20 sene sonrasına (1932) ütopik bir bakış açısı olarak tanımlayabileceğimiz Yeni Turan’da yazarın aslında yerlilik ve millîlik gibi kavramları savunurken ne kadar çelişkili durumlara düştüğünü de görebilmekteyiz. Fakat eserde her ne kadar dönemindeki fikir hareketleri ve ülke sorunları konu edilmişse de en dikkate değer figür; sunulmaya çalışılan, idealize edilmiş kadın tipidir diyebiliriz. Eserin kurgusunda idealize edilen kadın tipiyle yazarın gerçek hayattaki kendi yaşam biçiminin hemen hemen birebir örtüştüğünü belirmekte yarar vardır. Yazar, deneyimlerinden yola çıkarak hayalindeki toplumu kurgusal dünyaya taşımıştır. Bu yönüyle eserde aynı zamanda bir toplum mühendisliği söz konusudur. Anahtar Kelimeler: Halide Edib, Yeni Turan, Adem-i Merkeziyet, Turancılık, Türkçülük, Kadın, Ütopya, Milli Kimlik, Kozmopolitizm, Meşrutiyet.
Authors and Affiliations
Cengiz Karataş
Keywords
Related Articles
- EP ID EP256112
- DOI 10.1501/Trkol_0000000266
- Views 72
- Downloads 0
HÜSN Ü AŞK'IN İZİNDE YARIM KALAN BİR MESNEVÎ: NÂZ U NİYÂZ
Keçeci-zâde İzzet Molla’nın bilinen iki dîvân ve iki mesnevîsinden başka tamamlanmamış bir mesnevîsi bulunduğu yakın zamana kadar bilinmiyordu. Şairin Hazân-ı Âsâr adlı dîvânçesinin sadece iki nüshasında bulunan ve adı ö...
BİR VERİ TABANI, DÖRT TEK İŞLEVLİ SÖZLÜK
Sözlük bir bilgi aracıdır. Son yüzyılda sözlüklerin çoğu geniş kapsamlı ve özensiz bir anlayış doğrultusunda çok işlevli araçlar olarak yapıldı: Bir sözlük herkes tarafından her türlü iletişimsel ve bilişsel sorun için k...
TEHLİKELİ OYUNLAR ROMANINDA ÖZGÜRLÜĞÜYLE KARARSIZLIĞIN TEZAHÜRLERİ
Oğuz Atay’ın Tehlikeli Oyunlar romanı, insan varlığını tehdit eden unsuru, özgürlüğüyle kararsızlık durumu olarak görünür kılan bir romandır. Kısa bir ifadeyle özgürlük, baskı ve zorlamanın yokluğu durumunda, kişinin şah...
İSTİKLÂL MARŞI’MIZI ANLAMAK
İstiklal Savaşından sonra yeni doğan Türkiye Cumhuriyetinin millî marşını seçmek için ülke çapında bir yarışma düzenlenmişti. Yarışmaya toplam 724 şiir katıldı. İstiklal Marşı, “bağımsızlık marşı” demektir ve Türk millî...
CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA SÜRELİ BİR YAYIN: “MİHRAB”
İstanbul günümüzde olduğu gibi geçmişte de kültür ve sanat faaliyetlerinin genel itibariyle merkezi olmuştur. Bu sebeple gündemin nabzını tutan ve gündeme yön veren belli başlı sanat ve edebiyat dergileri hep İstanbul’da...