Widzialny znak niewidzialnej łaski. Tzw. komplet żywiecki w skarbcu katedry na Wawelu w świetle badań źródłowych i ikonograficznych
Journal Title: Folia Historica Cracoviensia - Year 2017, Vol 23, Issue 2
Abstract
Wyjątkowe miejsce wśród tkanin liturgicznych przechowywanych w skarbcu katedry na Wawelu zajmuje garnitur składający się z ornatu i dwóch dalmatyk, określany jako tzw. komplet żywiecki (ornat — nr inw. KKK tk/334, dalmatyka ze sceną Komunii świętej — KKK tk/334A, dalmatyka ze sceną Spowiedzi — KKK 334B). Paramenty uszyto z włoskiego altembasu ok. 1525 r. we Flandrii i bogato ozdobiono haftami figuralnymi według projektu atrybuowanego Lucasowi van Leyden (zm. 1533). Źródła archiwalne jednoznacznie wiążą komplet żywiecki od 1598 r. z kościołem parafialnym Narodzenia NMP w Żywcu (obecnie konkatedra diecezji bielsko-żywieckiej), co wyklucza możliwość jego późniejszego przekazania lub też ewentualnego odkupienia. Wyjątkowość paramentów z Żywca podkreśla program ideowy nawiązujący do udzielania sakramentów świętych. Z terenu Europy zachowało się tylko kilka przykładów dekorowania tkanin liturgicznych przedstawieniami siedmiu sakramentów — np. w kolegiacie St. Vincent w Soignies (Zinnik) z końca XV w., na borcie z niezachowanej kapy z około 1470 r. fundacji hrabiego Giacoma de Savoia-Romont (Berno, Bernisches Historisches Museum, inv. 308), na haftach z flandryjskiej kapy z koń. XV w. (Detrorit, Institute of Arts), mimo iż spotykamy realizacje takich przedstawień w innych sztukach plastycznych, zwłaszcza w kręgu piętnastowiecznej sztuki niderlandzkiej — malarstwie ściennym, witrażowym, książkowym, rzeźbie (głównie w dekoracji chrzcielnic) czy też licznie zachowanych rzeźbionych lub malowanych retabulach ołtarzowych oraz na tapiseriach. Na omawianym komplecie cykl sakramentalny rozdzielono pomiędzy trzy obiekty — ornat i dwie dalmatyki, dzięki czemu był on widoczny w całości tylko wtedy, gdy używało go podczas liturgii trzech duchownych — kapłan i dwóch diakonów. Pod względem ikonograficznym przedstawione sceny udzielania sakramentów czerpią z bogatej tradycji określającej sposób ukazywania kolejnego sakramentu w oparciu o wcześniej wpracowany typ ikonograficzny, który następnie był rozbudowywany przez dodawanie dodatkowych postaci lub też za pomocą wprowadzania charakterystycznych szczegółów czerpanych z codziennej obserwacji życia liturgiczno-religijnego. Punktem wyjścia do budowania poszczególnych kompozycji jest łatwo rozpoznawalny „widzialny znak", konstytuujący kolejną scenę, za którym kryje się treść odnosząca się do „niewidzialnej łaski" właściwej dla poszczególnych sakramentów. Powstanie tak bogatego w treści ideowe zespołu haftowanych przedstawień należy wiązać z żywym piętnastowiecznym nurtem określanym jako devotio moderna oraz treściami apologetycznymi w kontekście ruchu reformacyjnego Marcina Lutra po roku 1517, negującego naukę o siedmiu sakramentach Kościoła.
Authors and Affiliations
Szymon Tracz
Keywords
Related Articles
- EP ID EP392724
- DOI 10.15633/fhc.2215
- Views 55
- Downloads 0
The iconographic programme of the Poor Clares’ church in Cracow
The main transformation of St. Andrew’s church interior took place in 1701–1702 during the rule of Abbess Anna Eliżbieta Tyrawska, according to a concept developed by her together with priest Sebastian Piskorski. Stucco...
Pałac arcybiskupów lwowskich obrządku łacińskiego w Obroszynie koło Lwowa w latach 1885-1923. Edycja źródłowa inwentarzy
W niniejszym artykule zostały zaprezentowane w formie edycji źródłowej dwa inwentarze pałacu arcybiskupów lwowskich obrządku łacińskiego w Obroszynie. Poddano je analizie i opatrzono aparatem naukowym. W swojej treści za...
Oddział Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem Jana Stefki ps. „Mściciel” w latach 1945–1946 w świetle dokumentów UB
Po zakończeniu II wojny światowej myśli o wolnej i suwerennej ojczyźnie skłoniły Jana Stefkę do utworzenia oddziału NSZ, który miał przeciwstawić się totalitarnemu reżimowi komunistycznemu. Oddział powstał w styczniu 194...
Wojciech Jastrzębiec dyplomata i arcybiskup. Konferencja naukowa zorganizowana przez Instytut Historii Uniwersytetu Śląskiego pod patronatem biskupa sandomierskiego Krzysztofa Nitkiewicza i burmistrza miasta Marka Bronkowskiego 23-24 maja 2016 r. Sandomierz
Sprawozdanie z Konferencji Naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Śląskiego na temat: Wojciech Jastrzębiec: dyplomata i arcybiskup.
Las Meninas en el espejo de la politica y la emblamatica
Artykuł omawia obraz hiszpańskiego malarza okresu baroku Diego Velázqueza, Panny dworskie (Las Meninas). Namalowany w roku 1654 obraz znajduje się w zbiorach muzeum Prado w Madrycie.