Stroje historyczne w teorii i praktyce, część II: „Just intonation”

Apply

Stroje historyczne w teorii i praktyce, część II: „Just intonation”

Journal Title: Notes Muzyczny - Year 2015, Vol 1, Issue 3

Abstract

Na początku przedstawiono wybrane zagadnienia łączące teorie budowy skal i intonacji z akustyką (m.in. budowę dźwięku, współbrzmienie dwóch dźwięków, częstotliwość, komat). Następnie omówiono problem definiowania pojęcia just intonation m.in. na przykładzie hasła Marka Lindleya (Just Intonation, in Oxford Music Online, 8.04.2013); na uwagę zasługuje zwłaszcza omówienie pojęcia autorstwa Davida Doty (The Just Intonation Primer). W niniejszym artykule autor proponuje dwa spojrzenia na prezentowane zagadnienie: z perspektywy teorii tworzenia skal dźwiękowych oraz z perspektywy praktyki wykonawczej – sposobu intonowania interwałów. Osobnym tematem jest realizacja just intonation w oparciu o instrumenty klawiszowe, gdzie potrzebne są instrumenty z podziałem oktawy na więcej niż 12 części. Zagadnienie to nie jest szerzej omawiane w tym artykule. Dalsza część poświęcona jest praktycznej konstrukcji podstawowej skali naturalnej na tradycyjnym klawesynie. Przydatny w tym celu będzie instrument dwumanuałowy ze względu na możliwość podwójnego nastrojenia niektórych dźwięków. Skala naturalna powstaje w wyniku nastrojenia akustycznie czystych kwint i tercji. Analizowane są cechy charakterystyczne tej skali. Na uwagę zasługuje akord powstały na drugim stopniu skali – tzw. kwinta „wilcza”, pomiędzy dźwiękami D–A, pomniejszona o komat syntoniczny. Aby móc wykorzystać drugi stopień, konieczne jest wprowadzenie drugiego dźwięku D, niższego o komat syntoniczny. Następnie omówiono sposób intonacji czystej w zespołach wokalnych. Wykonawcy nie będący związani instrumentem o określonych wysokościach dźwięków (na których przeważnie używa się systemów temperowanych), mają możliwość intonowania interwałów akustycznie czystych. Problemem tak zorientowanych wykonań jest „pułapka intonacyjna”. Intonując interwały czyste, bardzo łatwo utracić pierwotną wysokość stroju. Wiedza w zakresie teorii just intonation pomaga zapobiec temu zjawisku dzięki wypracowanej metodologii. Aby dokonać modulacji do tonacji sąsiednich należy jeden z dźwięków wspólnych odpowiednio podwyższyć lub obniżyć o wartość komatu syntonicznego. Na uwagę zasługują tu publikacje Bettiny Gratzki (Die reine Intonation im Chorgesang) oraz Doris Geller (Praktische Intonationslehre). Na koniec wspomniano wykorzystanie just intonation w utworach kompozytorów XX-wiecznych i współczesnych. Tradycyjnie koncepcja just intonation opierała się na tzw. limicie liczby 5. W XVI wieku, odtwarzając starożytne teorie konstrukcji skal dźwiękowych, używano proporcji opartych na niższych liczbach pierwszych. Ograniczenie do liczby 3 dawał system pitagorejski składający się z kwint czystych. Rozszerzenie systemu o liczbę 5 pozwoliło włączyć do systemu również tercję czystą, w efekcie czego powstały systemy typu just intonation oraz system średniotonowy. Współczesne możliwości, jakie dają instrumenty elektroniczne i oprogramowanie, pozwalają na praktyczne wykorzystanie nowych skal opartych na limicie liczby 7 i wyższych. Just intonation jest nie tylko narzędziem służącym poznaniu teorii budowy skal oraz praktykowaniu wyrafinowanej intonacji, ale również umożliwia rozmaite eksperymenty kompozytorskie. Nie ma tu ograniczeń charakterystycznych dla arbitralnych, zamkniętych systemów tonalnych. Kompozytorzy sami tworzą własny, niepowtarzalny świat dźwiękowy.<br/><br/>

Authors and Affiliations

Marek Pilch

Keywords

EP ID EP517984
DOI -
Views 45
Downloads 0