Twórczość skrzypcowa Grzegorza Fitelberga

Apply

Twórczość skrzypcowa Grzegorza Fitelberga

Journal Title: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Edukacja Muzyczna - Year 2017, Vol 12, Issue 0

Abstract

Artykuł przedstawia nieznany i niebadany wcześniej dział twórczości wybitnego polskiego dyrygenta Grzegorza Fitelberga (1879–1953), który w latach młodzieńczych intensywnie zajmował się kompozycją, zdobywając uznanie nie tylko na konkursach kompozytorskich. Omówienie dotyczy siedmiu utworów skrzypcowych z okresu młodzieńczego, do których należą: — Romance sans paroles D-dur; — Romance sans paroles A-dur op. 11; — I Sonata a-moll na skrzypce i fortepian op. 2; — Berceuse cis-moll na skrzypce i fortepian (bez numeru opusowego); — Mazurka na skrzypce i fortepian (G-dur, bez numeru opusowego); — II Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 12; — niedokończony Koncert skrzypcowy d-moll op. 13. Piśmiennictwo muzykologiczne w języku polskim dotyczące Grzegorza Fitelberga koncentruje się przede wszystkim na prezentacji dorobku dyrygenckiego, który przyćmił twórczość kompozytorską, zakończoną w 1918 roku. Zapewne intensywna działalność Fitelberga-dyrygenta odsunęła go od komponowania, a zasługujące niewątpliwie na uwagę młodzieńcze utwory uległy zapomnieniu. Przeprowadzona analiza dzieł skrzypcowych Fitelberga wykazała, że utwory te ze względu na swoje walory artystyczne są godne przypomnienia. Obserwujemy w nich ewolucję języka muzycznego. Rozwój melodyki w kolejnych utworach polegał na stopniowym poszerzaniu ruchliwości interwałowej. W partii fortepianowej w harmonice obserwujemy rozbudowę struktur akordowych, ich poszerzanie, wzbogacanie o głosy kontrapunktujące, dźwięki obce i alteracje. Równolegle z ewolucją w harmonice podąża tendencja do poszerzania rejestrów skrzypcowych. Profil stylistyczny tych utworów ewoluował od wzorców romantycznych do bardziej rozbudowanego języka neoromantycznego i pierwszych symptomów estetyki impresjonistycznej. W sonatach zaakcentowany został przede wszystkim rozwój faktury, natomiast w miniaturach lirycznych nastąpiła ewolucja melodyki i harmoniki. W Koncercie skrzypcowym d-moll język dźwiękowy jest bardziej złożony, służy dramaturgii; przeciwstawia diatonikę – chromatyce, masyw brzmieniowy zespołu – solistycznej akcji. Utwory skrzypcowe Fitelberga jawią się jako artystycznie wartościowe i jednocześnie te, w których Fitelberg wypracował podstawy swego warsztatu twórczego. Wraz z utworami skrzyp- cowymi innych kompozytorów epoki przełomu XIX/XX wieku (Stojowski, Melcer, Maliszewski, Andrzejowski, Zarzycki) współtworzą one ważny dział dorobku kameralnego muzyki polskiej tego okresu. Twórczość ta, pomimo fonograficznego utrwalenia w roku 2010, wciąż czeka na większe zainteresowanie wykonawców i melomanów. Słowa kluczowe: polska muzyka skrzypcowa, Grzegorz Fitelberg. The article presents an unknown and previously not studied part of the work of the outstanding Polish conductor, Grzegorz Fitelberg (1879–1953), who during his youth was intensively engaged in composing and gained recognition not only at composition competitions. The study concerns seven violin works from his youthful period comprising: — Romance sans paroles in D major; — Romance sans paroles in A major op. 11; — Sonata No. 1 in A minor for violin and piano op. 2, — Berceuse in C sharp minor for violin and piano (without opus number); — Mazurka for violin and piano (in G major, without opus number); — Sonata No. 2 in F major for violin and piano op. 12; — unfinished Violin Concerto in D minor, op. 13. The musicological literature in Polish concerning Grzegorz Fitelberg focuses primarily on the presentation of the conductor’s output, which overshadowed the composer's work that he quit in 1918. It’s Fitelberg’s intense activity as a conductor probably that made him withdraw from composing, and the youthful works, which undoubtedly deserve attention, were forgotten. The analysis of Fitelberg’s violin works has shown that these works are worth remembering due to their artistic value. In these compositions, we can observe the evolution of the musical language. The development of the melodics in the subsequent works was based on a gradual increase of the interval mobility. In the piano part, in the harmonics, we can observe the development of chord structures, their expansion, enrichment with counterpoint voices, ‘foreign’ sounds and alterations. In line with harmonics evolution, we can observe the tendency to expand violin registers. The stylistic profile of these works evolved from romantic patterns to more sophisticated neo-romantic language and the first signs of impressionistic aesthetics. What has been highlighted in the sonatas is mainly the development of texture, whereas the lyrical miniatures evolve on the level of melodics and harmonics. In the Violin Concerto in D minor, the sound language is more complex, it serves dramatic purposes; it contrasts diatonicism with chromaticism, and the massif sound of the ensemble with that of the soloist action. Fitelberg’s violin compositions appear as artistically valuable and, at the same time, as the ones in which Fitelberg developed the foundations of his creative technique. Along with violin works by other composers of the turn of the 19th and 20th century (Stojowski, Melcer, Maliszewski, Andrzejowski, Zarzycki), they constitute an important section of the chamber music compositions of that period. Unfortunately, these compositions, even though they were recorded in 2010, are still awaiting to gain more attention of performers and music lovers.

Authors and Affiliations

Maryla Renat

Keywords

EP ID EP334458
DOI 10.16926/em.2017.12.02
Views 173
Downloads 0