Uygurca imerigme Sözü Üzerine
Journal Title: International Journal of Langauges' Education and Teaching - Year 2018, Vol 6, Issue 4
Abstract
Uygurcada çokluk ve topluluk anlamı veren çok sayıda sözcük bulunur. Bu sözcüklerin bir bölümü daha sonraki dönem ve sahalarda kullanılmışken bir bölümünün yalnız Uygurca metinlerde yer aldığı görülür. Çokluk ve topluluk bildiren bu sözcüklerin büyük bir bölümü tek başına kullanılmışken bir bölümünün kullanımının ise yakın anlamlı bir başka sözcüğe bağlı olduğu görülür. Yalnız Uygurca metinlerde görülen başka dönem ve sahalarda tespit edilemeyen imerigme ~ imrerigme sözcüğü de az sayıdaki benzeri gibi, çoğu zaman tek başına kullanılmamış, yakın anlamlı kamag, alku kamag, köp kalın sözleriyle birlikte kullanılmıştır. Metinlerde imrerigme şeklinin imerigmeden sayıca daha fazla kullanılması sözcüğün yapısıyla ilgili en önemli konulardan biri olmuştur. Sözcüğün yapıca sıfat-fiil eki –(X)gmA ile kurulduğu araştırmacıların üzerinde uzlaştığı bir konudur. Geriye kalan *imer- fiili metinlerde tek başına tespit edilememiş ancak, Divanü Lügati’t-Türk’teki imrem “halk topluluğu” sözcüğü anlam yakınlığı nedeniyle kökteş kabul edilmiştir. Bununla birlikte imrem sözünün yapısının da araştırmacılarca tartışıldığı, çözümlenmeye çalışıldığı görülür. Bu çalışmada imerigme ~ imrerigme sözcüğünün yapısı ve anlamına ilişkin görüşler aktarılarak değerlendirilmiş, sonuçta sözcüğün kökünün günümüzde Türkçede ve başka Türk dillerinde de görülen imece (<*im-me-ci) sözünün de kökü olabileceğini düşündüğümüz *im- ~ *yim- “dönmek, çevrelemek” fiili sonrasındaki -Ar- ekinin ettirgenlik eki olduğu kanaatine varılmıştır. Metinlerde tespit edilen imrerigme şeklindeki -r- sesinin daha önce başkaları tarafından da önerildiği gibi (çap- > çarp-, kutgar- > kurtgar-, sep- > serp- vb.) türeme bir ses olduğu, imrem sözcüğünün yapısının yine başkaları tarafından önerildiği gibi göçüşmeyle (*im-er-i-m > *imirem > imrem) bu hâli aldığı kabul edilmiştir. Eski Türkçe *imer- fiilinin Anadolu ağızlarında bir ön h- türemesiyle himir- “(bir söküğü, yırtığı) iple gelişigüzel çevirerek dikmek”; Kırgızcada imer- “etrafını çevirmek, döndürmek”; Altaycadaki cimire- “sallamak” ve cimiret- “çevirtmek” şeklinde tespit edilmiş olması sözcüğün kökünün *im- ~ *yim- şeklinde olduğunu, -Ar- yapısının ise ettirgenlik eki olduğunu destekler.
Authors and Affiliations
Engin ÇETİN
Keywords
Related Articles
- EP ID EP614134
- DOI 10.18298/ijlet.3207
- Views 79
- Downloads 0
A Review about the Use of the Memorization Strategy during the Learning Process by Students
The purpose of this study is to determine to determine how are the attitudes of students to using memorization strategies in the learning process. For this purpose, students' attitudes towards using memorization as a lea...
The Ironical War between Victorian and Modern Values in John Fowles’ The French Lieutenant’s Woman
John Fowles’ The French Lieutenant’s Woman can be labeled as a metafictional novel since the writer makes readers aware of the fictional nature of his work through his comments in the novel. As a matter of fact, he detac...
TOMERS and Academic Achievement in Teaching Turkish as a Foreign Language
The aim of this research is to determine how effectively international students who come to Turkey for education can use Turkish language in their academic life. The research was carried out with a pattern of phenomenolo...
An Analysis of Social Genocide in A Bend in the River by V. S. Naipaul and A Grain of Wheat by Ngugi wa Thiong’o
The Industrial Revolution was a turning point in the world and it caused several major changes for each society during its time and later. Even though it brought many benefits to England, it also ended up with harsh cond...
A BARD IN THE CONTEXT OF VALUES EDUCATION: NESET ERTAS
Values, which are defined as beliefs and assumptions enabling human beings to distinguish between good and bad behavior, play an important role in ensuring social cohesion, social unity and continuity and transferring th...