Uygurca imerigme Sözü Üzerine
Journal Title: International Journal of Langauges' Education and Teaching - Year 2018, Vol 6, Issue 4
Abstract
Uygurcada çokluk ve topluluk anlamı veren çok sayıda sözcük bulunur. Bu sözcüklerin bir bölümü daha sonraki dönem ve sahalarda kullanılmışken bir bölümünün yalnız Uygurca metinlerde yer aldığı görülür. Çokluk ve topluluk bildiren bu sözcüklerin büyük bir bölümü tek başına kullanılmışken bir bölümünün kullanımının ise yakın anlamlı bir başka sözcüğe bağlı olduğu görülür. Yalnız Uygurca metinlerde görülen başka dönem ve sahalarda tespit edilemeyen imerigme ~ imrerigme sözcüğü de az sayıdaki benzeri gibi, çoğu zaman tek başına kullanılmamış, yakın anlamlı kamag, alku kamag, köp kalın sözleriyle birlikte kullanılmıştır. Metinlerde imrerigme şeklinin imerigmeden sayıca daha fazla kullanılması sözcüğün yapısıyla ilgili en önemli konulardan biri olmuştur. Sözcüğün yapıca sıfat-fiil eki –(X)gmA ile kurulduğu araştırmacıların üzerinde uzlaştığı bir konudur. Geriye kalan *imer- fiili metinlerde tek başına tespit edilememiş ancak, Divanü Lügati’t-Türk’teki imrem “halk topluluğu” sözcüğü anlam yakınlığı nedeniyle kökteş kabul edilmiştir. Bununla birlikte imrem sözünün yapısının da araştırmacılarca tartışıldığı, çözümlenmeye çalışıldığı görülür. Bu çalışmada imerigme ~ imrerigme sözcüğünün yapısı ve anlamına ilişkin görüşler aktarılarak değerlendirilmiş, sonuçta sözcüğün kökünün günümüzde Türkçede ve başka Türk dillerinde de görülen imece (<*im-me-ci) sözünün de kökü olabileceğini düşündüğümüz *im- ~ *yim- “dönmek, çevrelemek” fiili sonrasındaki -Ar- ekinin ettirgenlik eki olduğu kanaatine varılmıştır. Metinlerde tespit edilen imrerigme şeklindeki -r- sesinin daha önce başkaları tarafından da önerildiği gibi (çap- > çarp-, kutgar- > kurtgar-, sep- > serp- vb.) türeme bir ses olduğu, imrem sözcüğünün yapısının yine başkaları tarafından önerildiği gibi göçüşmeyle (*im-er-i-m > *imirem > imrem) bu hâli aldığı kabul edilmiştir. Eski Türkçe *imer- fiilinin Anadolu ağızlarında bir ön h- türemesiyle himir- “(bir söküğü, yırtığı) iple gelişigüzel çevirerek dikmek”; Kırgızcada imer- “etrafını çevirmek, döndürmek”; Altaycadaki cimire- “sallamak” ve cimiret- “çevirtmek” şeklinde tespit edilmiş olması sözcüğün kökünün *im- ~ *yim- şeklinde olduğunu, -Ar- yapısının ise ettirgenlik eki olduğunu destekler.
Authors and Affiliations
Engin ÇETİN
Keywords
Related Articles
- EP ID EP614134
- DOI 10.18298/ijlet.3207
- Views 76
- Downloads 0
AN INTERTEXTUAL ANALYSIS: SNOW WHITE AND SNOW WHITE AND THE HUNTSMAN
Text analysis has been one of the areas of interest of researchers throughout history. Analysing texts considering their relations with the other texts, on the other hand, started to be within researchers’ field of inter...
Türkçesinde Bazı Fiillerde Çok Anlamlılık, Kılınış ve Kiplik
Abstract Language is the reflection of emotion and thought. Speech uses many types of words while outwardly conveying these feelings and ideas. The most important of these vocabulary types are those that constitute the b...
REVIEW OF TURKISH SCIENTIFIC TEXTS ON TEACHING TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE
The functions of the scientific texts under the informative text type are referring to the results of a research, reinterpreting certain research results, or reaching original results. When literature reviewed, it is obs...
Yabancı Dil Ders Kaygısının Farklı Örneklemlerde Ve Gelişimsel Açıdan Araştırılması
The general aim of this research is to investigate anxiety of foreign language lessons in different samples developmentally. In the research conducted through the screening model, the Foreign Language Course Anxiety scal...
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenlerinin Ders Kitaplarındaki Etkinliklere İlişkin Görüşleri
Eğitim ortamlarında öğretmenler tarafından en çok kullanılan öğretim materyallerinden biri ders kitaplarıdır. Ders kitapları sadece metinlere dayalı bir içerik yapısına sahip olmayıp ilgili programın kazanımlarına ve kon...