Zygmunt Noskowski – zapomniana polska muzyka fortepianowa na cztery ręce
Journal Title: Notes Muzyczny - Year 2017, Vol 2, Issue 8
Abstract
Fortepianowe kompozycje na cztery ręce Zygmunta Noskowskiego (1846–1909) należą z pewnością do zapomnianych skarbów polskiej romantycznej muzyki kameralnej. Z całej ogromnej spuścizny twórczej tego niezwykłego człowieka – kompozytora, pianisty, skrzypka, dyrygenta, pedagoga, publicysty muzycznego, działacza społecznego i animatora życia muzycznego – utwory na duet fortepianowy przesiąknięte kresowym polskim folklorem stanowią zaledwie mały ułamek ogółu i w szczególny sposób wpisują się w konwencję popularnego w XIX wieku artystycznego salonowego i domowego muzykowania. Ich najważniejszą jednak wartością zarówno dla współczesnych kompozytorowi, jak i dzisiejszych wykonawców oraz odbiorców, jest wyraźny i czytelny pierwiastek narodowy objawiający się przez wykorzystanie elementów folkloru rodzimego nadających szczególne znaczenie tym kompozycjom. Rodzi się pytanie: czy sam w sobie folklor był dla kompozytora czystą inspiracją do napisania utworów przeznaczonych do kameralnego, domowego muzykowania, czy też może jego elementy były naturalnym tworzywem, składową jego własnego języka muzycznego? Artykuł ten jest próbą odpowiedzi na zadane pytania, a przedstawione w nim utwory fortepianowe na cztery ręce Z. Noskowskiego zostały poddane analizie i omówione w kontekście wykorzystania cech ludowych form tanecznych i wokalnych. Są to: powstałe w 1879 r. na zamówienie wydawcy z Berlina, H. Erlera, dwa zeszyty Krakowiaków na fortepian na cztery ręce op. 7 dedykowanych baronowi Aleksandrowi Herderowi, dwa utwory na fortepian na cztery ręce wydane przez wyd. Heinauer jako Muzyka baletowa z Chaty za wsią: Taniec cygański i Kołomyjka op. 16 z 1884 r., powstała w 1885 roku Fantazja góralska op. 17, fortepianowa wersja na cztery ręce napisanej w 1875 r. uwertury koncertowej Morskie Oko op. 19, Krakowiaki op. 25 znajdujące się w dwóch jednocześnie wydanych w 1889 roku zbiorach z kompozycjami fortepianowymi na dwie i na cztery ręce, Suita polska op. 28 napisana ok. 1880 roku dedykowana Stanisławowi Ciechomskiemu, Melodie rutheniennes op. 33 powstałe ok. 1890 roku, cykl sześciu Mazurów op. 38 z 1890 r., sześć Polonezów op. 42 napisanych w 1891 roku i ostatni, niewydany drukiem cykl 7 utworów pod nazwą Dances exotiques op. 47 napisanych w 1900 roku. Artykuł ma na celu pokazanie, jak wielkie znaczenie dla muzycznej wyobraźni i komponowania Noskowskiego miały narodowe korzenie muzyczne, na bazie których realizował swoją wielką ideę kontynuowania dzieła Moniuszki, ocalenia elementów narodowych i przekazania spuścizny kulturowej następnym pokoleniom, a także stworzenia polskiej stylistyki muzycznej opartej na przekazie emocjonalnym, bez pustej wirtuozerii i popisu. W oparciu o elementy folkloru stworzył więc swój własny oryginalny język muzyczny i znakomicie posługiwał się nim zarówno w twórczości fortepianowej, jak i symfonicznej. Znajomość ludowych i historycznych odniesień jest niezwykle pomocna w opracowaniu interpretacji tych dzieł. Jako bardzo dobrze i wszechstronnie wykształcony pod względem rzemiosła kompozytorskiego twórca Noskowski był doceniany za swoje dokonania za życia. Jako społecznik i prężny organizator życia kulturalnego wniósł nieoceniony wkład w działalność istniejących do dziś państwowych instytucji takich jak: Warszawskie Towarzystwo Muzyczne, Teatr i Opera Narodowa, a także Filharmonia Narodowa w Warszawie, choć w czasie, gdy żył Polski nie było przecież na mapie Europy. Mimo że nie istniały także wtedy polskie wydawnictwa nutowe, to siła jego osobowości i idei była tak duża, że znakomici kompozytorzy europejscy polecali jego utwory zachodnim wydawcom, dzięki czemu możemy dziś po nie sięgać, poznawać je i popularyzować. Niestety jego muzyka, która spełniała w czasach zaborów przede wszystkim funkcję społeczną, tak samo jak zabory jest już dziś przeszłością, odeszła w zapomnienie, przestała odgrywać rolę użytkową, a jej silnie narodowy pierwiastek w dobie pokoju nie ma tak fundamentalnego i doniosłego znaczenia. Przemawia więc do nas urokiem dawnego i zapomnianego, choć wciąż bliskiego i serdecznego języka, a nie uniwersalnymi i ponadczasowymi wartościami sztuki. Mimo to warto poznać tamten świat uczuć i ekspresji zamknięty w fortepianowych utworach przeznaczonych do muzykowania kameralnego, bo jest to także rodzaj dokumentalnego zapisu świadczący o estetyce, wrażliwości na piękno, potrzebach społecznych i kulturze tamtych czasów.<br/><br/>
Authors and Affiliations
Anna Liszewska
Keywords
Related Articles
- EP ID EP517462
- DOI -
- Views 87
- Downloads 0
Wydarzenia Artystyczne i Naukowe w roku akademickim 2016/2017
Wydarzenia Artystyczne i Naukowe w roku akademickim 2016/2017<br/><br/>
The life and works of Sergei Bortkievich (1877-1952), part 4 – The influence of dance-like qualities on the expression of Bortkievich’s works
Previous articles touching on Sergei Bortkievich’s creative output present the great deal of influence of dance inspiration on his oeuvre. Its demonstrations can be noticed in the majority of his compositions. Numerous d...
Tȏn-Thȃt Tiêt – between the Oriental culture and the European music avant-garde. Pieces for woodwind and keyboard instruments from the period of 1965–1972
The article is the first ever publication in the Polish music literature touching on the life and works of the Vietnamese composer Tȏn-Thȃt Tiêt. In the short biographical sketch in the introduction, special attention wa...
Z historii uczelni – epizod węgierski 1956–1957
Z historii uczelni – epizod węgierski 1956–1957<br/><br/>
Piano and chamber works by Jerzy Gablenz (1888-1937)
The article is aimed at presenting piano and chamber music written by the forgotten composer of the period of the Young Poland. Born in Cracow to a family with rich music traditions, Jerzy Gablenz learned to play the pia...