Edukacja artystyczna jako budowanie kompetencji odbiorcy. Podejścia metodologiczne badań

Apply

Edukacja artystyczna jako budowanie kompetencji odbiorcy. Podejścia metodologiczne badań

Journal Title: "Konteksty Kształcenia Muzycznego" - Year 2017, Vol 4, Issue 2

Abstract

Fakt kulturowy zaistnieje wtedy, gdy dzieło twórcy znajduje odbiór. Wrażliwość estetyczna kształtuje się w różnych warunkach w ciągu całego życia. Obok naturalnych sytuacji estetycznych, doświadczeń artystycznych doniosłe znaczenie ma edukacja, która buduje kompetencje odbiorcy. W tekście wskazane są obszary badawcze problematyki edukacji kulturalnej odbiorcy podzielone na pięć głównych obszarów: uwrażliwianie na kulturę estetyczną w procesie socjalizacji; kształtowanie wrażliwości na sztukę; pośrednictwo w uprzystępnianiu sztuki; kształtowanie zainteresowań i upodobań w świadomych wyborach; tworzenie warunków do samokształcenia i samorealizacji. W każdym z obszarów badań pokazana jest zależność między podejmowanymi problemami a ich metodologicznymi rozwiązaniami. Badanie rzeczywistości społecznej nie należy do badań łatwo mierzalnych, poddających się sprawdzalności i prowadzących do wniosków jednoznacznych, dających podstawę nawet do ostrożnych generalizacji. Nie jest jednak obojętne za pomocą jakich pojęć i narzędzi analizy sytuacja ta jest opisywana, rozpoznawana i tłumaczona. Chaotyczne, przypadkowe gromadzenie informacji, sprawozdań odczuć i przeżyć sytuacyjnych nie prowadzi do strukturalizowania wiedzy. Mimo że i taką drogą może człowiek poznawać wiele szczegółów, kształtować do nich osobisty stosunek, wymieniać sądy z innymi, nie jest to sposób ułatwiający refl eksyjną analizę rzeczywistości. Dlatego porządkowanie informacji, wiadomości, doznań czy szerzej ujmując doświadczeń intelektualno-społecznych daje człowiekowi lepsze narzędzie do tego, by lepiej widział, rozumiał i odczuwał rzeczywistość świata, który go otacza. Badania i ich interpretacje budują nie tylko świadomość aktywnie zaangażowanych w nie podmiotów, ale rozszerzają ową świadomość na bliższe i dalsze kręgi społeczne. „(…) badania nigdy nie są neutralne – pisze Dariusz Kubinowski [2010, s. 63] – (…) wiedza jest władzą, złe badanie tworzy złą wiedzę, a ta daje złą władzę, natomiast dobre badanie daje dobrą wiedzę, a ta daje dobrą władzę.” Badanie społecznych zjawisk dynamicznych, w których zmiany zachodzą w odmiennym tempie w różnych miejscach, jest zawsze sprawą ryzykowną. Szczególnie wtedy, gdy zjawisko ma charakter z jednej strony społeczny, wyrażający się działaniami dydaktyczno- -wychowawczymi, a z drugiej – świadomościowy i mieści się w fi lozofi i piękna wyrażającej się w sztuce. Obie te determinanty konstruują zjawisko każdorazowo inne, specyfi czne dla działalności aktywizującej człowieka w obszarze odbioru sztuki. Taki stan rzeczy stawia przed badającym wiele pytań natury otwartej. Dotyczą one zasadniczego problemu, np. idei lub sensu przekazu, wyboru treści, form, doboru poziomu tychże do wieku osób, szczególnie do ich kompetencji kulturalnej, a także osób, które świadomie taką edukację decydują się podjąć. W obszarze edukacji muzycznej w ramach najszerszych można wyróżnić kilka obszarów i poziomów kształcenia. Najwięcej uwagi poświęca się kształceniu profesjonalnemu, od poziomu podstawowego do wyższego. Porównuje się systemy kształcenia nie tylko w porządku chronologicznym, ale także w zestawieniu z systemami w innych krajach. Ewaluacja wyboru metod należy do ekspertów – artystów, zwykle wytrawnych mistrzów i mierzona jest najczęściej sukcesami indywidualnymi, rzadziej grupowymi – tak prowadzącego, jak i prowadzonego. Znaczący jest tu potencjał uczestników systemu, zarówno kształcących się, jak i ich nauczycieli. Badaniem poziomu kształcenia, najczęściej w aspekcie efektywności, zajmują się artyści profesjonalni. Istnieje jednak druga strona – kompetencja odbiorców, a więc możliwość i gotowość przyjmowania i rozumienia dzieła i jego przesłania. Największe nawet dzieło, jeśli nie ma odbiorców nie zaistnieje jako fakt kulturowy. Bogdan Nawroczyński [1947] – jeden z twórców pedagogiki kultury – dokonuje rozróżnienia faktu kulturowego od faktu kulturalnego. Fakt kulturowy, „to taki fakt społeczny, który jest wspólny wielu grupom, a więc krąży między ich członkami i przechodzi w tradycję. Z takich faktów składa się kultura pojęta w sensie biologicznym czy socjologicznym” [Nawroczyński 1947, s. 45]. Według tego pedagoga – subiektywnemu udziałowi w kulturze bardziej odpowiadają fakty kulturalne. „Każdy taki fakt jest skierowany na cele w danej kulturze obowiązujące. Każdy odpowiada normom, które z takich celów wynikają (…). Fakt kulturalny musi choć w pewnym stopniu czynić zadość uznawanym wymaganiom” [Nawroczyński 1947, s. 46]. W historii kultury zdarza się niekiedy, że znaczenie faktu kulturowego odkrywane jest dopiero przez następne pokolenie. Wtedy albo ogólny poziom kompetencji w społeczeństwie pozwala przyjąć owo dzieło (materialne, symboliczne, myślowe) jako cenny nabytek i włączyć w dziedzictwo kulturowe, albo zapoznany już kontekst historyczny i społeczny sprawia, że staje się ono przeżytkiem kulturowym. Kultura bowiem – jak twierdzi Leon Dyczewski [2000, s. 11–12] – „jest zawsze czyjąś kulturą. W sensie socjologicznym i dystrybutywnym jest kulturą konkretnej grupy społecznej, konkretnego społeczeństwa. Kultura jakiegokolwiek społeczeństwa, będąc jego stałą właściwością, jest zjawiskiem dynamicznym, podlegającym nieustannym przemianom”. Dla rozwoju, dynamiki, potrzebuje zarówno twórców, jak i odbiorców. ... ABY PRZECZYTAĆ WIĘCEJ POBIERZ PLIK PDF... Wskazane wyżej dwa nurty działań edukacyjnych, tj. nastawiony na jednostkę wprost i pośrednio przez oddziaływania na grupę, realizowane są w pewnych okresach czasowych, w których człowiek podlega szerszym wpływom społecznym. Edukacja wpisuje się w te okresy, uwzględniając z jednej strony etap ogólnego rozwoju osoby, z drugiej specyfi kę działań podmiotów społecznych w to zaangażowanych. W perspektywie całożyciowej człowieka wyraźnie zarysowują się kolejne poziomy edukacji o specyfi cznych formach. Wartość owych form pod względem efektywności w osiąganiu konkretnych celów jest poddawana analizie według różnych kryteriów, przy zastosowaniu wielu technik badawczych dostarczających materiału empirycznego do refl eksji, w celu zrozumienia zależności, tendencji i znalezienia najlepszych rozwiązań podejmowanych zadań. Biorąc pod uwagę główny cel działań i niezamierzone na tym etapie działania naturalnie socjalizujące, widzieć je można następująco: I. Uwrażliwianie na kulturę estetyczną w procesie socjalizacji. II. Kształtowanie wrażliwości na sztukę. III. Pośrednictwo w uprzystępnianiu sztuki. Charakter i rodzaj pośrednictwa. IV. Kształtowanie zainteresowań i upodobań w świadomych wyborach. V. Tworzenie warunków do samokształcenia i samorealizacji. Każdy z tych poziomów w innej mierze i w inny sposób spełnia swe zadania w procesie edukacji. Proces ten, tylko z pozoru wydaje się uporządkowany i poddający się obiektywnej ocenie. Przedstawione poniżej propozycje metodologiczne, wskazujące na przykładowe problemy badawcze i sposoby ich rozwiązania, ukażą wielostronny charakter zagadnień, możliwości ich naukowego opisu oraz ograniczenia interpretacyjne przy nieodpowiadających charakterowi zjawiska teoriach. ... ABY PRZECZYTAĆ CAŁY TEKST POBIERZ PLIK PDF...

Authors and Affiliations

Krystyna Ferenz

Keywords

EP ID EP305879
DOI -
Views 121
Downloads 0