Formuły kadencyjne w muzyce instrumentalnej renesansu i wczesnego baroku w kontekście ówczesnej teorii muzyki i praktyki kompozytorskiej
Journal Title: Notes Muzyczny - Year 2019, Vol 1, Issue 11
Abstract
Formuły kadencyjne (zakończeniowe) stanowią jedno z najbardziej frapujących zjawisk muzycznych. Występują w utworach wszystkich epok historycznych i stylów i przyjmują rozmaite formy: od zwrotów melodycznych i harmonicznych po rytmiczne, a nawet dynamiczne. Zagadnienie to jest istotne jednak nie tylko z perspektywy teorii muzyki czy techniki kompozycji, ale także praktyki wykonawczej, jako że sposób zrozumienia przez wokalistę czy instrumentalistę funkcjonowania poszczególnych elementów dzieła rzutować będzie na kształt dźwiękowy prezentowanego publicznie utworu. Odczytanie pozamuzycznego sensu ukrytego w strukturze dzieła wypada uznać za szczególnie istotne dla interpretacji utworów powstałych w epokach, w których nie praktykowano umieszczania w zapisie nutowym precyzyjnych wskazówek wykonawczych. W przypadku dzieł powstałych w XVI i pierwszej połowie XVII wieku sposób funkcjonowania formuł zakończeniowych wynikał ze specyfiki ówczesnego systemu modalnego oraz zasad kompozycji wielogłosowej, w którym rola myślenia melodycznego (horyzontalnego) przeważała nad harmonicznym (wertykalnym). Zagadnienie kadencji nabiera szczególnego znaczenia przy analizie utworów instrumentalnych, w których brak tekstu słownego utrudnia dokonanie podziału utworu na odcinki. Staje się to jednak możliwe dopiero dzięki analizie struktury dzieła, w tym także określeniu rozmieszczenia modalnych formuł zakończeniowych w poszczególnych głosach kompozycji. Jakkolwiek zagadnienie kadencji w muzyce XVI i XVII wieku było już wielokrotnie omawiane w literaturze przedmiotu, nie doczekało się ono satysfakcjonującego ujęcia w odniesieniu do ówczesnego repertuaru instrumentalnego. Niniejszy artykuł stanowi próbę rozwinięcia rozważań nad problematyką modalnych formuł kadencyjnych w utworach instrumentalnych XVI i pierwszej połowy XVII wieku. Część pierwsza posiada charakter wprowadzający i zawiera rozważania na temat pojęcia kadencji we współczesnych pracach teoretyczno-muzycznych i encyklopedycznych w porównaniu do teorii i praktyki kompozycji w epoce renesansu i wczesnego baroku. Drugą część artykułu stanowi analiza wybranych utworów instrumentalnych końca XVI i początku XVII wieku, przeznaczonych na rozmaitą rodzaje obsady - czterogłosowej canzony Florentia Maschery, canzony Girolamo Frescobaldiego na instrument solowy z towarzyszeniem basso continuo oraz jednej z ricercati Giovanniego Bassano przeznaczonych na instrument melodyczny solo bez akompaniamentu.<br/><br/>
Authors and Affiliations
Marek Nahajowski
Keywords
Related Articles
- EP ID EP641073
- DOI 10.5604/01.3001.0013.3519
- Views 62
- Downloads 0
Church songs in the 21st century. An introduction to their evaluation from artistic, liturgical and hymnological perspectives
Since new religious songs were written in 1960s, the field of hymnology has not succeeded in creating an appropriate way how they should be classified and studied as they are usually analysed in reference to a classical...
Russian voice in new music – elements of jazz on the basis of Sonata for alto saxophone and piano by Edison Denisov
The article is a summary of a lecture the author delivered during a session on jazz elements in piano chamber music of the 20th and 21st centuries, which was organized by the Chair of Chamber Music at the Academy of Musi...
Zygmunt Noskowski – zapomniana polska muzyka fortepianowa na cztery ręce
Fortepianowe kompozycje na cztery ręce Zygmunta Noskowskiego (1846–1909) należą z pewnością do zapomnianych skarbów polskiej romantycznej muzyki kameralnej. Z całej ogromnej spuścizny twórczej tego niezwykłego człowieka...
Instrumenty z mechanizmem młoteczkowym i ich rola w kształtowaniu się stylu kompozytorskiego utworów na instrumenty klawiszowe w latach 1730-1780, cz. I
Artykuł stanowi pierwszą część cyklu poświęconego instrumentom klawiszowym z mechanizmem młoteczkowym powstałym w latach 1730-1780. Zamierzeniem autorki jest przedstawienie w szerszej perspektywie wybranych zagadnień dot...
Symbioza gatunków muzycznych w twórczości Nikołaja Kapustina
Nikolay Girshevich Kapustin to kompozytor i pianista, urodzony 22 listopada 1937 roku w Gorłówce na Ukrainie. Artykuł jest próbą zdefiniowania jakości dźwiękowych muzyki Kapustina. Autor, zestawiając właściwości muzyki k...