Muzyka a zabawa – edukacja muzyczna w społeczeństwie ponowoczesnym
Journal Title: "Konteksty Kształcenia Muzycznego" - Year 2017, Vol 4, Issue 2
Abstract
Muzyka klasyczna ma nieoceniony wpływ na osobowość człowieka, pobudza wyobraźnię, pogłębia wrażliwość, rozwija umiejętność koncentracji, pozwala wyrażać siebie i swoje emocje.<br/><br/>Współczesny przekaz medialny zdominowany został przez muzykę popularną, dostarczającą rozrywki odbiorcy masowemu, który jest podstawą społeczeństwa ponowoczesnego. Wpływa ona znacząco na gust społeczny i wybór rodzaju muzyki słuchanej na co dzień.<br/><br/>W tym kontekście pojawia się pytanie o to, jak sprawić, aby muzyka klasyczna stała się dziś atrakcyjniejszą i bardziej przystępną współczesnemu słuchaczowi. Jest to jedno z wyzwań, przed którymi stoi dzisiejsza edukacja muzyczna. Niezbędne jest, aby uatrakcyjnić ją już na poziomie przedszkolnym, gdyż zazwyczaj początek kształcenia muzycznego następuje w momencie przejścia dziecka z przedszkola do szkoły.<br/><br/>Sposobem na przybliżenie muzyki klasycznej dzieciom w wieku przedszkolnym w czasach ponowoczesnych, a wręcz jedną z najskuteczniejszych form współczesnej edukacji muzycznej może być zabawa rozumiana zgodnie z założeniami Rogera Caillois, oparta na synkretyzmie sztuk. Forma ta, wprowadzając w muzyczny świat, skłania przyszłego ucznia do dalszego odkrywania i rozwijania swoich pasji. Wczesne kontakty ze sztuką zachęcają dziecko do własnej aktywności twórczej w przyszłości.<br/><br/>WPROWADZENIE<br/><br/>Jednym z podejmowanych w ostatnich latach tematów, pojawiającym się w dyskusjach przedstawicieli środowisk artystycznych, muzycznych, dydaktycznych, jest kwestia przemian zachodzących w czasach ponowoczesnych, wrażliwości dzisiejszego społeczeństwa na sztukę oraz nowych wyzwań i oczekiwań stawianych dzisiejszej edukacji. Pojawiają się kwestie specyfiki czasów współczesnych oraz związanych z nimi upodobań dzieci i młodzieży kształtowanych przez massmedia, dla których kluczowe znaczenie ma atrakcyjność przekazu.<br/><br/>Celem niniejszego opracowania jest dokonanie analizy zabawy opartej na synkretyzmie sztuk, jako jednej z najskuteczniejszych form współczesnej edukacji muzycznej w społeczeństwie ponowoczesnym, kierowanej do dzieci w wieku przedszkolnym. Forma ta wprowadza je bowiem w świat muzyki w sposób atrakcyjny, zachęcając przedszkolaka do dalszego odkrywania i w przyszłości rozwijania swoich pasji, podejmując kształcenie w kierunku muzycznym. Ukazane zostaną wybrane metody, stosowane, aby zaktywizować i zmotywować dziecko oraz w nowoczesny sposób umożliwić mu praktyczne wykorzystanie zdobywanej wiedzy. Należy podkreślić, że w pracy z dziećmi dobór skutecznych metod zależy zawsze od indywidualnych predyspozycji członków danej grupy, jednak można wskazać te techniki, które – zdaniem autorki – są szczególnie ciekawe i angażujące dziecko w wieku przedszkolnym. Badania nad rozwojem mózgu wskazują, że najsilniej stymuluje go twórcze zajmowanie się sztuką [Lekan 2016]. Dowiedziono także, że wczesne kontakty ze sztuką zachęcają dziecko do własnej aktywności twórczej, a więc również w okresie jego późniejszego rozwoju – na poziomie edukacji w szkole muzycznej I i II stopnia, gdy uczeń poszukuje sposobów wyrażania siebie.<br/><br/>Ze względu na specyfikę zagadnienia, zakładającą wieloaspektowe badanie metod kształcenia muzycznego dziecka w wieku przedszkolnym, opartych na synkretyzmie sztuk, wykorzystane zostały narzędzia badawcze o charakterze interdyscyplinarnym. Dokonana została analiza publikacji naukowych, popularno-naukowych i innych związanych z omawianą tematyką, z uwzględnieniem pedagogiki wieku dziecięcego, procesu edukacji muzycznej, a także odniesienia do sztuk plastycznych czy widowiskowych (spektakl teatralny, koncert, film). Wykorzystano materiały z polskich, francuskich i brytyjskich stron internetowych. Przeprowadzono także własne obserwacje i rozmowy z nauczycielami przedszkoli, dotyczące ich sposobu pracy z dziećmi.<br/><br/>POTRZEBY DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM W CZASACH PONOWOCZESNYCH<br/><br/>Zależność między przygotowaniem, tj. wyposażeniem w określone wiadomości i umiejętności konkretnej osoby, a możliwością jej uczestnictwa w kulturalnym życiu społeczeństwa, jest bardzo wyraźna. Uczestnictwo w kulturze jest procesem natury świadomościowej, przejawiającym się w doborze treści i wartości oraz w będących ich konsekwencją przeżyciach, a czasem wręcz wzruszeniach [Tyszka 1981]. Świadome dążenie do uczestnictwa w wydarzeniach muzycznych, poszukiwanie własnej muzycznej drogi artystycznej sprawia, że człowiek nie traktuje udziału w kulturze jako przymusu, konieczności podporządkowania się wszystkim wzorom i wzorcom, co jest w praktyce niemożliwe. Sprawia mu to natomiast wiele radości i pozwala realizować swoje pasje. Aby osiągnąć taki stan rzeczy we współczesnym społeczeństwie konieczne jest uatrakcyjnienie procesu edukacji już na poziomie przedszkolnym, gdyż najczęściej początek kształcenia muzycznego następuje w okresie przejścia dziecka z przedszkola do szkoły. Czasy współczesne charakteryzują się specyficznym podejściem do roli sztuki, gdyż nieustannie dokonują się przeobrażenia w kulturze współczesnej, nie tylko w skali narodowej, ale także globalnej. W dobie społeczeństwa konsumpcyjnego największego znaczenia nabrały aspekty materialne i społeczne. Należy podkreślić, że społeczeństwo ponowoczesne charakteryzuje specyficzne poczucie smaku muzycznego. Często zdarza się, że wartości preferowane dotychczas i uznawane za uniwersalne, takie jak np. piękno i prawda, zaczynają tracić znaczenie, stają się słabo rozpoznawalne, szczególnie przez młode pokolenia. Rozwijają się nowe nurty artystyczne, angażujące współczesne techniki cyfrowe, poszukujące nowych środków wyrazu. „Powstają próby tworzenia sztuki integrującej audio i wideosferę, sztuka remisu, poszukuje się inspiracji w motywach dawnej sztuki, muzyki itp.” [Przychodzińska 2012, s. 14].<br/><br/>...ABY PRZECZYTAĆ WIĘCEJ POBIERZ PLIK PDF...<br/><br/>NAUKA PRZEZ ZABAWĘ CZYLI WSPÓŁCZESNE PRAKTYKI DYDAKTYCZNE DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM<br/><br/>Sztuka, która jest zasadniczą treścią kultury artystycznej, otwiera ludziom świat marzeń, wzruszeń, wzbogaca wrażliwość i wyobraźnię. Tworzy możliwość ekspresji uczuć. Wymaga ona jednak przygotowania. Z punktu widzenia nauczycieli, wychowawców sztuka sama ze swej natury nie wychowuje. W codzienności życia istnieje wprawdzie szansa na uwrażliwienie na sytuację estetyczną, jednak są one bardzo silnie uwarunkowane środowiskowo. Taką funkcję można przyjąć, gdy edukacja rozbudzi zainteresowania, wywoła potrzebę kontaktu z pięknem, przeżycia go czy działania w jego kierunku [Ferenz 2016, s. 19-20].<br/><br/>Nie ulega wątpliwości, że każdy człowiek, a więc również każde dziecko jest inne i wymaga odmiennego, indywidualnego podejścia nauczyciela. Współczesna psychologia dostarcza nam dowodów na to, że czynniki biograficzny i środowiskowy mają duże znaczenie dla rozwoju dziecka. Niezwykle ważne jest otoczenie w którym młody człowiek dorasta. Nauczyciel przybliża mu świat, rozbudza ciekawość, inspiruje do zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi. Dlatego ogromne znaczenie ma jego postawa wobec sztuki, którą świadomie lub nie pedagog prezentuje w kontaktach z uczniami. Im więcej w nauczycielu pasji, zaangażowania, wspartego dobrym przygotowaniem i umiejętnościami dydaktycznymi, tym lepsze efekty w rozwijaniu zdolności muzycznych dzieci. „Pośrednictwo osób dorosłych odgrywa ważną rolę w kształtowaniu się motywacji, pobudzającej i ukierunkowującej działanie dziecka” [Przetacznikowa 1976, s. 498].<br/><br/>Kształtowanie się osobowości dziecka wymaga uwzględnienia jego indywidualnych potrzeb, dlatego konieczna jest dobra relacja z nauczycielem oraz dostosowanie przez niego metod pracy do predyspozycji i stopnia zaawansowania młodego człowieka. Poziom zdolności ucznia warunkuje tempo i zakres uczenia się, ale jednocześnie mniej lub bardziej pozwala mu wyrazić siebie, otworzyć się na innych oraz rozwijać potencjał emocjonalny. Aktywność ruchowa, instrumentalna czy wokalna, zwłaszcza improwizowana, pozwala rozwijać umiejętność rozpoznawania i kontrolowania emocji oraz ekspresji, co sprzyja kształtowaniu poczucia własnej wartości. W przypadku dzieci przejawiających trudności w rozwoju psycho-ruchowym i emocjonalnym spełnia ona funkcję terapeutyczną [Szymajda 2016], pozwalając uczniowi się otworzyć, zrelaksować czy wyciszyć. Świat muzyki stwarza więc dzieciom znakomite warunki do pełnego rozwoju emocjonalnego.<br/><br/>...ABY PRZECZYTAĆ WIĘCEJ POBIERZ PLIK PDF...<br/><br/>PODSUMOWANIE<br/><br/>We współczesnym przekazie medialnym dominuje muzyka popularna, dostarczając rozrywki odbiorcy masowemu, który jest podstawą społeczeństwa ponowoczesnego. Edukacja muzyczna dzieci w wieku przedszkolnym musi sprostać wymaganiom dziś przed nią stawianym, łączyć wartości estetyczne, artystyczne ze specyficznym poczuciem smaku muzycznego, które jest konsekwencją ewolucji gustu w społeczeństwie i ukazywać dziecku różnorodność przejawów muzyki i jej rolę w życiu społecznym.<br/><br/>Działania wywołujące radość przedszkolaka, chętnie kontynuowane i podejmowane, mają znaczenie w rozwoju poznawczym, jak również emocjonalnym. Zabawa pełni nie tylko funkcję ludyczną, ale przede wszystkim edukacyjną. Jest doskonałym sposobem na przybliżenie muzyki klasycznej ponowoczesnemu odbiorcy, może być rozumiana w kategorii mimicry, zgodnie z założeniami Rogera Caillois. Przedstawione formy zabawy opartej na synkretyzmie sztuk, jako jednej z najskuteczniejszych form współczesnej edukacji, w tym krótkie, muzyczne inscenizacje, zabawy opierające się na improwizowanym wcielaniu się w różne role, np. artysty, kompozytora, ale także ludzi o innym etnosie prezentującym odrębną kulturę, mają nieoceniony wpływ na osobowość dziecka. Pobudzają wyobraźnię, pogłębiają wrażliwość, rozwijają umiejętność koncentracji i przyczyniają się do docenienia roli muzyki. Istotną rolę w zabawie muzycznej odgrywają także ilustracje, gdyż im więcej zmysłów zostanie zaangażowanych w proces poznawczy, tym szybszy jest proces przyswajania wiedzy. Percepcja zmysłowa oparta na połączeniu słuchu i wzroku przyczynia się do lepszego zapamiętywania i kojarzenia.<br/><br/>Dzisiejsza edukacja muzyczna musi inspirować i angażować tak, aby już dla dziecka w wieku przedszkolnym muzyka w wielu jej wymiarach i formach stała się atrakcyjniejszą i bliską. W ten sposób zachęci dziecko do dalszych poszukiwań swojego „ja” w świecie muzyki.<br/><br/>...ABY PRZECZYTAĆ CAŁY TEKST POBIERZ PLIK PDF...<br/><br/>
Authors and Affiliations
Natalie Moreno-Kamińska
Keywords
Related Articles
- EP ID EP305880
- DOI -
- Views 87
- Downloads 0
Specyfika kształcenia studentów klas skrzypiec w Keimyung University w Daegu (Korea Południowa) i na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina – z doświadczeń pedagoga
Artykuł przedstawia strukturę edukacji muzycznej w Korei Południowej, porównuje specyfikę kształcenia muzycznego w Polsce i Korei Płd., opisuje sposób prowadzenia zajęć, przygotowanie studentów do występów i egzaminów o...
Ocena dostosowania instytucji upowszechniających kulturę muzyczną w Łodzi do potrzeb osób niepełnosprawnych
Tekst jest sprawozdaniem z badań nad aktywnością osób niepełnosprawnych. Oceniono w nich, czy osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich mogą brać udział w imprezach kulturalnych bez ograniczeń. W tym celu sprawdzono,...
Repertuar dla orkiestry szkoły muzycznej I stopnia – na przykładzie wybranych utworów polskich kompozytorów współczesnych
Przed nauczycielami‑dyrygentami, pracującymi z orkiestrami w szkołach muzycznych I stopnia, stoi wiele zadań o charakterze artystycznym, metodycznym, pedagogicznym, organizacyjnym. Jednym z częściej powtarzających się...
Musicon – narzędzie rozwijające aktywność muzyczną dzieci
Musicon to niezwykły wynalazek. Można go nazwać muzyczną maszyną przypominającą pozytywkę. To nowe urządzenie dydaktyczne dzięki swej atrakcyjności pobudza do swobodnych i twórczych zabaw rozwijających muzykalność. Wszys...
Sprawozdanie z III Muzycznego Forum Młodych Artystów i Naukowców
Sprawozdanie z III Muzycznego Forum Młodych Artystów i Naukowców<br/><br/>