Przyszłość kultury i edukacji kulturalnej w Polsce

Apply

Przyszłość kultury i edukacji kulturalnej w Polsce

Journal Title: "Konteksty Kształcenia Muzycznego" - Year 2018, Vol 5, Issue 1

Abstract

Gdy zaczynamy myśleć o kulturze, pojawiają się skojarzenia takie jak: polityka kulturalna, sektor kultury, sytuacja kultury, finansowanie kultury, edukacja kulturalna itp. Kultura stanowi nierozerwalną część gospodarki, ekonomii oraz polityki każdego kraju. Ważnymi aspektami jej funkcjonowania we współczesnych czasach jest globalizacja, pojawienie się przemysłu kultury, przemysłów kreatywnych oraz tzw. trzeciego sektora kultury. W artykule podjęte zostaną tematy dotyczące kluczowych aspektów funkcjonowania kultury w Polsce, wcześniejsze, jak i aktualne formy finansowania działalności kulturalnej, a także informacje o możliwych rozwiązaniach w przyszłości. Omówiona zostanie także sytuacja artystów i twórców, zasady ich finansowania, wynagrodzenia i realizacji własnej działalności kulturalno-artystycznej. Wstęp Czy kultura ma przyszłość? Zarówno ekonomiści, jak i publicyści twierdzą, iż przyszłość leży w kulturze, i to właśnie ona powinna stać się mechanizmem rozwoju gospodarczego w Polsce na przestrzeni kolejnych 30–50-ciu lat [Pawłowski 2015]. „Światowe tendencje rozwojowe wyznaczają nowe miejsce kultury na scenie publicznej” [Dudzik i Ilczuk 2013, s. 125]. Stwierdzenie to rodzi wiele pytań: Co czeka kulturę za kilkanaście/kilkadziesiąt lat? Co będzie miało znaczenie: przedsiębiorczość, nowe media, czy talent artysty? W jaki sposób będzie finansowana działalność kulturalna w Polsce? Czy czekają nas jakieś zmiany systemowe? Czy czeka nas niezwykły rozkwit kultury popularnej i jednoczesny powolny upadek kultury wysokiej, czy odwrócenie tych tendencji? Czy w kolejnych dekadach nastąpi rozwój czy zastój kulturalno-cywilizacyjny społeczeństwa? Jakie zadanie będzie miała do spełnienia edukacja kulturalna? Na te i inne pytania autor postara się udzielić odpowiedzi bazując z jednej strony na tekstach socjologicznych, a z drugiej na raportach omawiających aktualną sytuację artystów i twórców w Polsce. Krótka historia finansowania kultury Związek między kulturą a państwem ma bardzo długą tradycję, podobnie jak zaangażowanie sektora publicznego w działalność kulturalną. „Artysta to osoba, która wytwarza rzeczy, jakich ludzie nie potrzebują”, musi jednak zarabiać na swoje utrzymanie, dlatego sztuka potrzebuje sponsorów [Bauman 2011, s. 127]. Historia pokazuje wiele przykładów, jak duże znaczenie dla jakości sztuki miało finansowanie twórców, począwszy od malarzy florenckich, poprzez kompozytorów epoki klasycyzmu i romantyzmu, aż po współczesnych pisarzy, muzyków i artystów sztuk wizualnych [Throsby 2010, s. 131]. Wcześniej tym protektorem było prywatny mecenat, dziś jest nim państwo. Przez wieki głównym źródłem finansowania sztuki był mecenat prywatny i kościelny. Zaangażowanie państwa w działalność kulturalną pojawia się dopiero w XIX wieku. To w tym okresie, mimo często zmieniających się rządów, wiele państw przyjęło zasadę przejęcia odpowiedzialności za kulturę i jej finansowanie. Zadaniem państwa – zdaniem Zygmunta Baumana – powinno być podejmowanie zadań mających na celu „rozwój i rozpowszechnianiem kultury” [Bauman 2011, s. 118]. W XX wieku doszło do zakładania (po raz pierwszy w historii) specjalnych Ministerstw do spraw Kultury, których zadaniem było dbanie o narodowe dziedzictwo oraz udostępnianie obywatelom dzieł kultury, w celu budowy i ochrony ich tożsamości i spójności narodowej oraz tworzenia jednolitych programów kulturowych [Bauman 2011, s. 119]. Mianem kultury określano dzieła i działalność artystyczną, a celem ministerstwa było inicjowanie działań na rzecz podtrzymania i upowszechniania tradycji narodowej oraz intensyfikacja działań na rzecz promocji twórców. „Ministerstwo, któremu powierzono sprawy kultury ma misję udostępniania tychże dzieł ludzkości, programowanie dzieł sztuki oraz zapewnienie temu dziedzictwu jak najliczniejszych odbiorców” [Malraux 1978, cyt. za: Bauman 2011, s. 120]. ... ABY PRZECZYTAĆ CAŁY TEKST POBIERZ PLIK PDF ... Relacje artystów i ich mecenatu Artyści zawsze buntowali się przeciwko ograniczeniom wprowadzanym przez instytucje zarządzające kulturą, choć z drugiej strony wsparcie pochodzące od administracji zewnętrznej jest w ich działalności niezbędne. Pozostając wiernymi swojemu powołaniu, chcą być słyszalni i widzialni, wysłuchani i dostrzeżeni. Muszą zatem żyć z tym „paradoksem” na co dzień, ale mogą wybierać pomiędzy mniej lub bardziej znośnymi (dla nich samych) formami i stylami zarządzania przez różnego rodzaju instytucje związane z kulturą [Bauman 2011, s. 129]. Nie mają jednak wyboru, co do akceptacji lub odrzucenia instytucji zarządzania kultury jako takiej, mogą jedynie buntować się przeciw jej zbytniej ingerencji, bądź ocenom dokonywanym czasami według obcych, zewnętrznych kryteriów ograniczającym ich artystyczną wolność i wyobraźnię. Oceny te mogą także wpływać negatywnie na niezawisłość tworzenia, kreatywność i żywiołowość, a nawet pewną niefunkcjonalność sztuki; mogą także podważać zasady kierujące twórczością artysty. Zdaniem Baumana – zarządcy i artyści stawiają sobie przeciwstawne cele, ponieważ kultura cierpi, kiedy ją się planuje oraz nią zawiaduje. Jednak gdy pozostawi się kulturę samą sobie, wszystko co z nią związane również może być pozbawione efektu, a samo istnienie kultury może stanąć pod znakiem zapytania [Bauman 2011, s. 124]. Przez 200 ostatnich lat państwowy mecenat sztuki oraz polityczne instancje zawiadujące i zarządzające kulturą pośredniczyły w kontaktach pomiędzy twórcami i odbiorcami kultury. Na przestrzeni ostatnich 30 lat w Polsce pojawiły się nowe instytucje, czyli agencje pracy, agenci, menedżerowie kultury, prywatni mecenasi i przedsiębiorcy związani z rynkiem sztuki. W obecnych czasach te pośredniczące instytucje nie posiadają ugruntowanej pozycji ze względu na niski poziom profesjonalizacji. Artyści i twórcy chcieliby znajdować się pod profesjonalną opieką menedżerską (indywidualną bądź w agencjach artystycznych), jednak nie czynią tego ze względu na wysokie koszty, brak zaufania oraz brak odpowiednio przeszkolonych kadr posiadających konkretne umiejętności menedżerskie [Ilczuk 2013, s. 17, 105 i 223]. ... ABY PRZECZYTAĆ CAŁY TEKST POBIERZ PLIK PDF ... Związek między kulturą, społeczeństwem i państwem Państwo – czyli sektor publiczny – wspiera sztukę, ponieważ wychodzi z założenia, że przynosi ona społeczne korzyści. Polityka kulturalna państwa objawia się poprzez wspieranie dziedzictwa kulturowego oraz działalności kulturalnej (sztuki, działalności wydawniczej, produkcji filmów, telewizji publicznej). Ekonomiczne wsparcie działalności kulturalnej wykorzystuje instrumenty finansowe takie jak: dotacje, zachęty inwestycyjne, ulgi podatkowe, specjalne regulacje, programy edukacyjne i szkolenia, itd. [Throsby 2010, s. 124]. Od czasów II wojny światowej związek pomiędzy kulturą a państwem zacieśnił się poprzez tworzenie polityki kulturalnej. Jest to mechanizm gwarantujący państwu wpływ na jej kształt. Kluczowa zmiana w pojmowaniu kultury i jej znaczenia miała miejsce w latach 90. Podczas Konferencji Światowej Komisji ds. Kultury i Rozwoju (WCCD) w Sztokholmie w roku 1998 sformułowano pięć założeń nowoczesnej polityki kulturalnej [Throsby 2010, s. 128–129]: 1. Włączenie polityki kulturalnej do kluczowych elementów strategii rozwoju państwa. 2. Promowanie kreatywności i partycypacji w życiu kulturalnym. 3. Wspieranie przemysłów kultury oraz dziedzictwa kulturowego poszczególnych państw. 4. Promowanie różnorodności kulturowej i językowej w ramach społeczeństwa informacyjnego. 5. Przeznaczenie większej ilości zasobów finansowych i ludzkich na rozwój kultury. ... ABY PRZECZYTAĆ CAŁY TEKST POBIERZ PLIK PDF ...

Authors and Affiliations

Stella Kaczmarek

Keywords

EP ID EP422527
DOI 10.5604/01.3001.0012.8029
Views 110
Downloads 0