Śpiew chóralny w szkolnictwie ogólnokształcącym jako czynna forma uprawiania muzyki i sposób jej upowszechnienia.

Apply

Śpiew chóralny w szkolnictwie ogólnokształcącym jako czynna forma uprawiania muzyki i sposób jej upowszechnienia.

Journal Title: "Konteksty Kształcenia Muzycznego" - Year 2017, Vol 4, Issue 2

Abstract

Artykuł jest próbą wskazania, iż śpiew zespołowy w szkolnictwie ogólnokształcącym stanowi nie tylko ważny element edukacyjny, ale przede wszystkim jest czynnikiem kształtującym szeroko rozumianą świadomość muzyczną. Działania artystyczne podejmowane przez nauczycieli szkół ogólnokształcących – jednocześnie dyrygentów chórów, przyczyniają się do korzystnych przemian na gruncie edukacji muzycznej i wywierają wpływ na życie kulturalne środowiska. Niekorzystne zmiany i ograniczenia w nauczaniu muzyki w szkołach ogólnokształcących spowodują, iż następne pokolenia uczniów pozbawione odpowiedniego kształcenia nie zrozumieją i nie zaakceptują sztuki na odpowiednio wysokim poziomie. Śpiew jest najstarszą formą aktywności muzycznej człowieka. Użycie głosu pozwalało na wyrażanie emocji w okresie, gdy ludzie nie potrafi li jeszcze konstruować instrumentów muzycznych. Według wielu uczonych muzyka jest jedną z form komunikacji emocjonalnej [Schaeff er 1983, s. 18]. Siła muzyki jest niezaprzeczalna – „muzyka łagodzi obyczaje” – jak mawiał Jerzy Waldorff , muzyka rozwija – a umuzykalnienie praktykowane od dzieciństwa z pewnością kształtuje w człowieku muzykalność, wzbogacając go wewnętrznie. Stąd też pytanie – „do czego służy muzyka i czy jest nam potrzebna?” czy należy ją upowszechniać, uprawiać, popularyzować, organizować, a nade wszystko przygotowywać do niej poprzez odpowiednią edukację społeczną? [Kisielewski 1971, s. 5]. Pragnienie kształcenia jest przecież wyrazem potrzeb artystyczno-poznawczych, tj. potrzeby rozwoju, doskonalenia umiejętności, m.in. wokalnych, wyrażania siebie poprzez śpiew. Chęć zbiorowego śpiewu jest także wyrazem potrzeb społecznych, międzyludzkich i staje się często pasją i sposobem na życie, dając wiele satysfakcji z przeżywania i realizowania wspólnych celów i zadań [Janosz-Olszowy 2014, s. 21]. ...ABY PRZECZYTAĆ WIĘCEJ POBIERZ PLIK PDF... Obecnie w naszym kraju, poza kilkoma ośrodkami, w których trwa i owocuje silna, żywa tradycja śpiewu zespołowego, obserwuje się smutne fakty: chóry amatorskie – często z wieloletnim rodowodem – nie tylko nie rozwijają się, ale milkną, spychane w cień przez inne formy kontaktu z muzyką. Młodzież nie zna przyjemności czystego muzykowania, nie lubi, bo nie umie śpiewać. Rozwojowi śpiewu chóralnego nie sprzyja również sytuacja formalna chóru w szkołach. Chór jest przedmiotem nadobowiązkowym, jego poziom zależy od muzykalności prowadzącego zespół. Brak narybku do jakże zasłużonych „Hejnałów”, „Ogniw” i „Lutni” jest główną przyczyną wykruszania się starych chórów. Ruch chóralny w większości regionów naszego kraju przeżywa obecnie kryzys [Zabłocki 1978, s. 4–5]. Kolejna reforma szkolnictwa, przeprowadzona w 1998 roku wprowadziła wiele zmian w sposobach realizacji przedmiotu muzyka, w wyniku których ogólny poziom nauczania muzyki w szkołach uległ dramatycznemu obniżeniu. Ograniczono liczbę godzin lekcyjnych, wprowadzono współzależność przedmiotu „muzyka” z przedmiotem „plastyka”, co doprowadziło w obszarze szkolnictwa ogólnokształcącego do marginalizowania problemu nauczania muzyki w szkole, tj. w prostej linii do deprecjacji wartości kształcenia muzycznego. Rezultatem tych działań jest świadome pozbawianie przeżyć artystycznych uczniów – przyszłych odbiorców sztuki. Lekceważenie rangi wychowania estetycznego już dzisiaj odbija się negatywnie na kulturze jednostek i całego społeczeństwa. Dalsze niekorzystne zmiany i ograniczenia w nauczaniu muzyki w szkołach ogólnokształcących spowodują, iż następne pokolenia uczniów pozbawione odpowiedniego kształcenia nie zrozumieją i nie zaakceptują sztuki na odpowiednio wysokim poziomie. Niekorzystne zmiany w traktowaniu muzyki w szkołach wprowadzone w 1998 roku szły w kierunku przeciwnym niż zalecenia muzyków i pedagogów, którzy podczas Kongresu Kultury w Katowicach (26–27.09.1998) podjęli ważne kwestie dotyczące śpiewactwa i muzykowania wśród najszerszych rzesz społeczeństwa, w tym środowiska szkolnego. ...ABY PRZECZYTAĆ WIĘCEJ POBIERZ PLIK PDF... Obserwowana obecnie ścieżka aktywności wokalnej dzieci i młodzieży to pozalekcyjna forma umuzykalniająca i uzupełniająca kształcenie w ramach szkolnictwa ogólnokształcącego (wszelkiego rodzaju zespoły wokalne, chóry w ogólnokształcących szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich, domach kultury). Wielu ambitnych nauczycieli muzyki łączy w ten sposób swe pedagogiczne obowiązki z pracą artystyczną. Ich funkcja wiąże się m.in. z wytypowaniem właściwych chórzystów czy skompletowaniem odpowiedniego repertuaru, a przede wszystkim z odpowiednią organizacją pracy tak, aby zadania podjęte w zespole przełożyły się nie tylko na efekty artystyczne, ale i społeczno- -wychowawcze [Lasocki 1960, s. 10]. Sens pracy nauczyciela – dyrygenta leży nie tylko w umiejętnościach warsztatowych czy w znajomości partytury, ale przede wszystkim w pracy organizacyjno-wychowawczej. Zadaniem dla prowadzącego jest właśnie stworzenie z luźnej grupy osób – zorganizowanego zespołu – instrumentu, jakim jest chór. Istotne, aby od samego początku pracy z chórem nauczyciel – dyrygent umiał wykorzystać każdą okazję do wytworzenia sprzyjającej i kulturalnej atmosfery oraz miłych warunków współpracy wśród chórzystów, rozwijając równocześnie u nich solidarność, świadome zdyscyplinowanie, odpowiedzialność za wspólny wysiłek i realizację wytyczonych zadań. Każda próba chóru powinna mieć tak sformułowane cele , aby po jej zakończeniu chórzyści odczuli satysfakcję z ich osiągnięcia. Wymagania jakie stawia się zespołowi powinny być celowe, zrozumiałe i wykonalne. Śpiew chóralny – jako czynna forma uprawiania muzyki – powinien stać się jednym z najważniejszych sposobów jej upowszechnienia. Głównym celem dziecięcego czy młodzieżowego śpiewu chóralnego jest rozbudzenie oraz kształtowanie wrażliwości i umiejętności muzycznych człowieka, a jednocześnie – wspomaganie rozwoju zainteresowań, i możliwości śpiewaczych uczniów szkół ogólnokształcących. Poznawanie reprezentatywnych utworów muzyki chóralnej a cappella oraz, opcjonalnie, muzykiwokalno -instrumentalnej prowadzić powinno do właściwej orientacji w dorobku kultury, nie tylko polskiej. Nacisk należy położyć na kształtowanie potrzeb obcowania z kulturą muzyczną stylistycznie zróżnicowaną, zwracając uwagę na twórczość chóralną rodzimych kompozytorów, nie tylko współczesnych, co jednocześnie pozwoli umieścić ich dorobek w kontekście kultury europejskiej. Ruch śpiewaczy, szczególnie amatorski, stanowi bardzo ważny element w kształtowaniu rozwoju duchowego społeczeństwa. Promowanie muzyki chóralnej, jej twórców i wykonawców (w tym dyrygentów) powinno mieć ścisły związek z umuzykalnianiem dzieci i młodzieży na poziomie szkolnictwa powszechnego [Figzał 2010, s. 46–47]. W odniesieniu do chórów szkół ogólnokształcących założenia te są coraz częściej realizowane – zauważa się, że zespoły chętnie biorą udział w uroczystościach organizowanych na terenie ich macierzystej jednostki. Nauczyciele – dyrygenci z przekonaniem włączają zespoły do działań środowiskowych. Ogromna determinacja pomaga im z powodzeniem planować udział w różnych projektach artystycznych (warsztaty, festiwale, przeglądy, konkursy), wśród których projekt Akademia Chóralna wraz z Ogólnopolskim Programem Rozwoju Chórów Szkolnych Śpiewająca Polska, adresowany do uczniów szkół ogólnokształcących kieruje uwagę na rozwój osobowości, wrażliwości i wyobraźni poprzez edukację chóralną; poznanie przez młodzież wartościowego repertuaru muzycznego; kontakt chórzystów z wybitnymi artystami – mistrzami; wychowanie dzieci i młodzieży poprzez sztukę w szacunku dla wartości, jakie ona niesie, edukację świadomych odbiorców sztuki. Regulamin Projektu Akademii Chóralnej określa, iż jest on skierowany do chórów dzieci i młodzieży w wieku szkolnym działających w przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowo -wychowawczych i artystycznych (z wyłączeniem przedszkoli, szkół i placówek muzycznych) [NFM. Akademia Chóralna…]. Program Śpiewająca Polska realizowany pod patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy współpracy uczelni muzycznych postrzegany jest jako wielkie posłannictwo i zdobycz w czasach najnowszych, stanowiące szansę na odbudowanie chóralistyki wśród najmłodszych pokoleń [Hanke 2007, s. 37]. Co roku do programu Śpiewająca Polska przystępuje kilkaset chórów szkolnych reprezentujących różne części Polski. Rocznie edukacją chóralną obejmuje się kilka tysięcy dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Program wspiera rozwój chórów szkolnych przez sfinansowanie dodatkowych godzin lekcyjnych, opiekę metodyczną nad pedagogami kierującymi chórami (spotkania dyrygentów z koordynatorami, warsztaty dla prowadzących chóry, wydawanie zbiorów literatury chóralnej) oraz organizowanie innych form działalności, takich jak koncerty okolicznościowe czy doroczne przeglądy chórów szkolnych z udziałem jury. Oprócz tych przedsięwzięć inicjowanych i realizowanych przez koordynatorów regionalnych, najbardziej atrakcyjnymi wydarzeniami w ramach programu są koncerty finałowe Śpiewającej Polski z udziałem najlepszych chórów szkolnych z różnych części kraju. Dają one młodym wykonawcom szansę na poznanie ambitnej literatury a cappella i wokalno – instrumentalnej, kontakty ze znakomitymi muzykami i umożliwiają występy na profesjonalnych estradach [Śpiewająca Polska, Edycje 2006–2014]. W roku 2018 w wyniku kwalifikacji do projektu Akademia Chóralna – Śpiewająca Polska 2018 opieką finansowo -merytoryczną objęto 198 chórów z 16 ośrodków na terenie całego kraju. W miesiącach od kwietnia do czerwca odbyły się we wszystkich ośrodkach na terenie całego kraju przesłuchania konkursowe, w których zaprezentowały się zespoły zrzeszające śpiewaków w różnym wieku – dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i liceów. Obecne podczas prezentacji jury miało okazję wyrazić swe spostrzeżenia dotyczące chórów i dyrygentów, zalecając jednocześnie dbałość o podtrzymanie dobrego poziomu jak również o jego ustawiczny wzrost, podsycając w chórzystach chęć i radość wspólnego muzykowania. Kultura jest najwyższym dobrem każdego społeczeństwa, każdego narodu. Tak przecież było zawsze. Ludzie nie mogą żyć poza kulturą, jest ona formą ich istnienia. Pozycja narodu w świecie, jego akceptacja, szacunek do niego, mierzy się wartością jego kultury, siłą jej promieniowania i dlatego dbałość o nią, o jej duchowe i materialne bogactwo, jej nowoczesność i otwartość jest formą w jakiej wyraża się współczesny patriotyzm […] Wspaniałe jest to nasze dziedzictwo, do którego możemy się zawsze odwołać, szukać w nim oparcia i inspiracji [Kapuściński 2000]. W zaistniałej sytuacji, w której wychowanie młodego pokolenia poprzez muzykę nie jest wsparte właściwym programem nauczania, należy bezwzględnie określić drogę wyjścia z impasu. Bynajmniej, w proces ten nie mogą wyłącznie być zaangażowani pasjonaci śpiewu, którzy kierowani wewnętrzna potrzebą propagują muzykę bez względu na uwarunkowania prawne. Wtedy, być może, śpiew chóralny stanie się, oprócz obowiązku – przyjemnością? ...ABY PRZECZYTAĆ CAŁY TEKST POBIERZ PLIK PDF...

Authors and Affiliations

Joanna Glenc

Keywords

EP ID EP305891
DOI -
Views 97
Downloads 0